De Huizen van Oranje en Nassau

Europese Adel

Bronvermelding

Europese Adel en Geslachten

Tabberts Wapenkoningen

Een tabberd is het geborduurde gewaad van een wapenkoning, heraut of pursuivant. In de middeleeuwen werden de op deze wijze geklede boodschappers als onschendbare dragers van brieven en mondelinge mededelingen tussen edelen die met elkaar in oorlog waren gebruikt. De tabberds zijn zo zwaar geborduurd dat zij stijf zijn en een duidelijk zicht geven op het wapen van hun heer. In het Verenigd Koninkrijk worden tabberds nog geregeld gedragen en in Spanje waren zij bij de inhuldiging van de Spaanse Koning Juan Carlos te zien.

Een wapenkoning, ook wel koning van wapenen is een heraut en staat in de hiërarchie van de herauten boven de heraut en de persevant. De wapenkoning onderscheidt zich van de herauten omdat hij, behalve de tabberd van zijn meester of land, een kroon draagt. In veel landen is het een, vaak in de wet- en regelgeving vastgelegde, traditie dat de wapenkoningen het recht hebben om wapenschilden vast te stellen en het recht verlenen om deze te voeren.

In Nederland traden bij de inhuldiging van Koningin Juliana in 1948 voor het laatst in tabberds geklede herauten op. Bij de inhuldiging van Koningin Beatrix in 1980 droegen zij een rokkostuum, c.q. avondtoilet. Het woord tabberd wordt ook gebruikt als alternatieve benaming voor de toga. Ten onrechte noemt men soms ook de dalmatiek van de diaken in de rooms-katholieke Kerk tabberd.

Linksboven: Symboliek ten top. Op de voorkant, op de achterkant én op de mouwen staat het wapen van Prins Frederik Hendrik van Oranje-Nassau. De 'wapenrok' is gemaakt voor zijn staatsbegrafenis op 10 mei 1647 in Delft. Hij werd in de stoet meegevoerd om de status en waardigheid van de overledene te tonen. Vier herauten droegen zo'n rok, een vijfde werd op een stok omhooggehouden.Wapenrok van geborduurde zijde met halflange, aan de onderzijde open mouwen. Aan de randen afgezet met korte franje van gestreept gekleurde zijde.

Op de voor- en achterkant en op de mouwen het gecombineerde wapen van Oranje-Nassau. In de vier kwartieren de wapens van Nassau, Katzenelnbogen, Dietz en Vianden. In het middenschild de wapens van Chalon en Oranje. In het hartschild het wapen van Genëve en in de twee bijschildjes de wapens van Meurs (boven) en Buren (onder). 1647. Vervaardiger: Kunstenaar Johan Pietersz. Smout (toegeschreven aan) (*??? - + Den Haag 1652).

Middenboven: Tabberd van de Koning van Beieren. de tekening van de man is niet geheel en al juist, de voetenstand lijkt wat onnatuurlijk te zijn. Het kledingstuk is gemaakt van stof en niet zo fraai vervaardigd als andere Tabberds. Vandaar dat het om zijn lichaam slobbert.

Rechtsboven: Deze Tabberd was uitsluitend bedoeld voor de Prins van Orang(j)e en is afkomstig uit de nalatenschap van René van Châlon, die uit hoofde van zijn huwelijk het Prinsdom in eigendom verkreeg. Daardoor werd hij automatisch Prins van Orange. Daarmee was hij de eerste Prins van Orange uit het huis Nassau.

Links: Deze zeer fraai geborduurde Tabberd is afkomstig uit het Aartshertogelijk geslacht van Oostenrijk. Het stamt uit de periode dat Aartshertog Albrecht aan het bewind was. Ook hier zijn alle wapens waarop deze heersers rechts had, met embroidery aangebracht.

Het kledingstuk werd in de 18e eeuw gerestaureerd en bevindt zich in het Weens Kunsthistorisch Museum. (Duits: Albert, archiduc d'Autriche (Albert VII, Archduke of Austria) Wappenrock des Ersten Wappenkönigs von Erzherzog Albrecht, Souverän der Niederlande, 1598-1621).

Rechts:Dit is de Tabberd van de Graven van het Graafschap Basse-Lotharingen. Het grondstuk was gelegen rondom de huidige stad Thionville in Frankrijk.

De geslacht word al in 953 vermeld in de geschiedschrijving van Frankrijk en van oorsprong waren zij koninklijk.

De eerst vermeldde nazaat was Charles van Basse-Lothanringen, een Karolingische Prins en zoon van Koning Louis IV d'Outremer en Gerberge de Saxe. Ook dit kledingstuk werd grondig gerestaureerd.

Bourgondië was verdeeld in een fors aantal lenen die verantwoording verschuldigd waren aan de Hertog van Bourgondië.

Linksboven:ziet men een Tabberd die afkomstig is van zo'n leen, het land van Artois. Deze Graaf liet ook een Tabberd maken met zijn wapen (de rode strepen) daarop en als hoofdwapen de overbekende lelies van Frankrijk.

Middenboven: De Hertog zelf had een totaal andere Tabberd met de kleuren geel en zwart, die staan voor het Hertogdom Bourgondië.

Rechtsboven: Daar het huidige Luxemburg(toen geschreven als Luxemborg) deel uit maakte van het Bourgondische Rijk van de Hertog die ooit de Orde van het Gulden Vlies oprichtte, ligt het in de lijn der verwachting dat ook daar een combinatie te vinden is van en de Luxemburgse Nassau leeuw en de Bourgondische Strepen. Vandaar dat die beiden werden samen gevoegd tot een.

Graafschap Namen en Heren van Mechelen:

Beide Tabberds zijn afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden(nu België) en wel van de steden Namen en Mechelen. Belgie kent tegenwoordig ook een wapenkoning. Net als bij ons heeft deze functionaris geen permanente post binnen dat Koninkrijk maar wel dezelfde functie-uitoefening. Nederland kent geen wapenkoning als permanente functie. Wel figureren tijdens de inhuldigingsceremonie twee Koningen van Wapenen. Gewoonlijk waren dit leden van de Hoge Raad van Adel.

Tot de inhuldiging van Juliana droegen de Koningen van Wapenen een hofkostuum naar negentiende-eeuws model; de Herauten van Wapenen droegen tijdens de inhuldiging van Juliana een tabberd, hetgeen doet veronderstellen dat dit ook bij vorige inhuldigingen het geval zal zijn geweest. Tijdens de inhuldiging van Koningin Beatrix in 1980, werd het ceremoniële ambt vervuld door verzetsstrijders; Erik Hazelhoff Roelfzem was de oudste wapenkoning.

Net als bijna alle overige deelnemers aan de ceremonie, waren de herauten en koningen van wapenen niet langer gekleed in ambtskostuum, maar in jacquet. De insignes van hun waardigheid, de staven, droegen zij wel.

Tabberd Hertogdom Brabant. Tabberd Hertogdom Henegouwen en Tabberd Hertogdom Gelre.

Tijdens de inhuldiging van Koning Willem-Alexander vervulden astronaut André Kuipers en generaal buiten dienst Peter van Uhm het ambt van wapenkoning. De oudste Koning van Wapenen verkondigt tijdens de ceremonie na de eedaflegging door de Koning aan het in de kerk verzamelde volk dat de Koning, of Koningin is ingehuldigd. Ook kondigt hij de Koning of Koningin aan wanneer hij of zij de kerk binnen komt. In andere landen is deze bevoegdheid aan anderen gedelegeerd. Er zijn ook landen waar geen regelgeving op heraldisch gebied (meer) bestaat. Met name vroeger gaven wapenkoningen wapenbrieven uit, welke tevens diende als middel om wapenbelasting te innen. In Nederland mag iedereen zelf een wapenschild samenstellen en voeren maar de wapens van de leden van het Koninklijk Huis, de wapens van de Nederlandse adel en gemeentewapens worden door de Hoge Raad van Adel vastgelegd.

Linksboven: De Tabberd van de Koningen van Bohemen. Het land maakt in de 11e eeuw deel uit van het Heilig Roomse Keizerrijk, zodat de Keizer van Oostenrijk de zeggenschap had over het voormalige Hertogdom Bohemen. De toenmalige Keizer Hendrik IVverleende in 1085 aan Hertog Vratislav I de titel Koning van Bohemen. Nu is het oude land van Bohemen een onderdeel van het huidige Tjechië.

Rechtsboven: (Duits: Wappenrock für den Herold des Königs von Ungarn, Wien 17. Jahrhundert .Textil; Insigne Textil; Roter Silberlamé, Goldlamé,
Gold-, Silber- und Seidenstickerei; rotes Seidenfutter, L. 93 cm, B. 112 cm. Kunsthistorisches Museum Wien, Weltliche Schatzkammer).

Linksboven: De Tabberd uit het Franse Huis van Lotharingen en wel die van de tot Keizer Frans I gekroonde Stephan de Lorraine.(duits: Lorraine -- Wappenrock für den Herold Kaiser Franz I, Stephan von Lothringen, 2.Viertel 18.Jahrhundert).

Middenboven: Het schitterend uitgevoerde kledingstuk dat als Tabberd werd gebruik bij de inhulding van de Russische Tsaren.

Rechtsboven: Dit is de Tabberd die werd vervaardigd voor de Keizers van Oostenrijk. Het kledingstuk is gerestaureerd

Linksonder: De Tabberd voor het Oostenrijkse Keizerrijk werd gemaakt in Brussel inn 1742. Deze was bedoeld voor de toenmalige Keizerin Maria Theseria van Oostenrijk.

Rechtsonder: De Tabberd van Spanje werd vervaardigd voor de Koningen van dat land. Op beide Tabberds staan alle wapens van de onderscheiden Staten in het desbetreffende land.

Linksonder: Tirol: Wappenrock für den Herold der Gefürsteten Grafschaft Tirol, 1838 -- Künstler: Johann Fritz, (bürgerl. Goldstickereimeister). (vert. Tabberd door de Heraut van het Vostelijke Graafschap Tirol, maker Johann Fritz.)

Middenonder: Roi des Romains (King of the Romans) -- Wappenrock für den Herold des Römisch-Deutschen Königs, 1. Hälfte 17. Jahrhundert. (vert. Tabberd voor de Heraut van de Rooms-Duitse Koningen, 1ste helft 17e eeuw).

Rechtsonder: Lombardie-Vénétie (Lombardy-Venetia) -- Wappenrock für den Herold des Königreichs Lombardo-Venezien, 1838 -- Entwurf: Philipp von Stubenrauch (Hoftheaterkostümdirektor) und Künstler: Johann Fritz (bürgerl. Goldstickereimeister (Ausführung). (vert. Tabberd voor de Heraut van het Koninkrijk Lombardië-Venetië, vervaardigd rond 1838, ontwerp: Phillip von Stubenrauch, vervaardiger Johann Fritz).

Linksonder: Anvers (Antwerp) -- Wappenrock für die Markgrafschaft Antwerpen, 17. Jahrhundert -- Künstler: Louis Aimé. (vert. Tabberd van het Markgraafschap Antwerpen, 17e eeuw, vervaardiger Louis Aimé). In de 11e eeuw lag dit Graafschap rond de steden Antwerpen en Breda. Het land stond onder gezag van de Markgraaf van Antwerpen die gehoorzaamheid was verschuldigd aan de Hertog van Neder-Lotharingen. Goddfried van Boullion verkreeg het Markgraafschap uit handen van de Keizer Hendrik IV in 1076.

Rechtsonder: Een Tabberd uit een deel van Oostenrijk en wel het land onder Enns.(Duits:Textil; Insigne, Gold- und Silberlamé, Gold-, Silber- und Seidenstickerei; rotes Seidenfutter, L. 107 cm, B. 105 cm).

Het Markgraafschap omvatte: de Vrijheid van de stad Antwerpen, het Markgraafschap Bergen op Zoom (met de zelfstandige heerlijkheid Steenbergen), de Baronie van Breda, en verder acht Kwartieren, negen Heerlijkheden en de Versterking van Zandvliet. De acht Kwartieren waren: het Land van Arkel met 13 dorpen, het Land van Rijen met 12 dorpen, de Meierij Geel met 19 dorpen, de Meierij Zandhoven met 21 dorpen, de Meierij Turnhout met 15 dorpen, de meierij Herentals met 18 dorpen, de stad Lier met een bijvang van 8 dorpen en het Graafschap Hoogstraten met 12 dorpen. De negen Heerlijkheden waren: Borgerhout, Berchem, Wilrijk, Merksem, Dambrugge, Mol, Arendonk, Dessel en Retie. Tijdens de Franse bezetting werd het Markgraafschap ondergebracht in het departement van de Twee Neten. Het noordelijke deel kreeg toen de naam Bataafs-Brabant.

Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.