De Huizen van Oranje en Nassau

Heraldische Wapenboeken

Bronvermelding

Heraldische Wapenboeken

Het Grootwapenboek van Gelre

Heraldiek was in het begin een kleurrijke en symbolische figurentaal. Om op het slagveld en tournooien kenbaar te zijn kozen Ridders en andere deelnemers aan dit soort evenementen figuren waarvoor zij een voorliefde koesterden en brachten deze op een uiterst decoratieve manier aan op Schilden, Wapenuitrustingen, Wapenrokken en Paardendekens. Deze kennis werd al spoedig het speciale terrein van de Herauten en Wapenkoningen. In feite waren zij van oorsprong functionarissen, die omhoog gekomen waren uit groepen artiesten, die met de deelnemers meetrokken van het ene toernooi of strijdgewoel naar het andere. Doordat deze mensen kennelijk hun werk goed deden en daardoor de aandacht trokken van belanghebbenden, namen Ridders hen in dienst.

Links: De Wapenkoning van Gelre, de Heraut Claes Heinenzoon.
Bladzijde uit het Wapenboek Gelre: v.l.n.r. Hertog Reinoud II van Gelre en zijn ridders, met op de rechter pagina Van Broeckhuysen (adel); Van Broeckhuysen van Weerdenburg; Van Ulft; Van Eijll; Vander Laewic; Van Homoet; Van Laecmont; Van Groesbeke; Van Broeckhuysen genaamd Van Swalmen; Van Ghent; Van Broeckhuysen genaamd Van Wickrade; van Bymmen; Van Mirlaer; Van Ubbergen en van Hoemen.
Rechts: Het Hertogdom Gelre rond 1350.

v.l.n.r. Wapen van Ladislauc Duc de Oppoliensis. Wapen van Ludovicus, Duc de Brieg. Wapen van Peter II of Alençon en het Wapen van Valdemarernes Vaaben.

Het Wapenboek Gelre is een register van 1.755 Europese heraldische wapens. Het boek is geschreven tussen 1370 en 1414 door de Heraut Gelre Claes Heinenzoon. Claes Heinenzoon was als Wapenkoning der Ruwieren, dat is wapenkoning in het rivierengebied, verantwoordelijk voor alle herauten. Een heraut hield zich ambtshalve bezig met de registratie en verificatie van de wapens. Koningen, bisschoppen en hun vazallen waren kenbaar aan hun wapens. Een heraut kon, op basis van de gevoerde wapens en helmtekens, zijn heer vertellen welke ridders aan een toernooi of veldslag deelnamen. Claes Heinen verzamelde de heraldische kennis die hij nodig had, juist uit die slagvelden of toernooien in het Wapenboek Gelre.

Folio 055v oudste wapen van Denemarken. Wapenboek Gelre Noorwegen en die coninc van Arragon alsmede Spaanse Wapens uit het Boek.

Het Wapenboek Gelre bevindt zich nu in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel, met signatuur nrs.15652-56. Het handschrift bestaat uit 161 folio's, gebundeld in 6 delen. Telkens staat het wapen van de belangrijkste Vorst, te beginnen met de Paus en de Keizer, voorop met een grotere afbeelding en deze wordt gevolgd door zijn ridders in volgorde van belang. Het Wapenboek Gelre is d oudste onbetwiste bron waarin een rode vlag met een wit kruis dat aan de Deense koning wordt gekoppeld. Op pagina 55 staat het Deense wapenschild met een helm met horens erboven. Rechts van het schild staat een rode banier met een wit kruis erop afgebeeld; links ervan staat "die coninc van denmarke".

Gelre Folio 28r, Gelre Folio 33v, Gelre Folio 32r, Gelre Folio 36r en Gelre 29v.

Links:134: Wenceslas, Roi de Bohême, 135: Rosenberg, 36: Biberstein, 137: Colditz, 138: Burgau, 139: Rechenberg, 140: Wartenberg, 141: Duba et Leipa, 142: Michelsbergg, 143: Botenstein, 144: Genstein en 145: Landstein.

Midden: 97: Trèves - Trier (Archevêché), 98: Conrad IV de Schleiden, 99: Jean II, C. de Salm-en-Vosges, 100: Jean III, Comte de Sayn, 101: Arnould IV, Comte de Blanckenheim, 102: Ruprecht IV, Comte de Virnebourg, 103: Falkenstein (en Palatinat), 104: Kratz de Oudendorf, 105: Eberhard Ier d'Eppenstein, 106: Frédéric de Deux-Ponts, Seigneur de Bitche, 107: Jean II d'Erbach (Echanson de Palatinat) en 108: Helfenstein.

Rechts: 160: Duc de Saxe, 161: Duc de Saxe, 162: Frédéric, Duc de Brunswick, 163: Duc de Lunebourg, 164: Sigismond, Comte d'Anhalt, 165: Nicolas II, Comte de Tecklenbourg, 166: Othon III, Comte d'Hoya, 167: Othon, Comte de Bentheim, 168: Comte de Hennenberg, 169: Conrad II, Comte d'Oldenbourg, 170: Comte de Wittgenstein en 171: Gunther XXVII, Comte de Schwarzbourg.

Gelro Folio 46r. Gelre Folio 39r.Gelre Folio 49v en Gelre Folio 50r.

Links: 203: Leuchtenberg, 204: Maessenhausen, 205: Degenberg, 206: Fauenhover, 207: Satzenhofer, 208: Waldau, 221: Harschkircher, 212: Greiff en 213: Zenger.

2e afbeelding: Charles V, Roi de France, 309: Dauphin du Viennois, 310: Louis II, D. d'Anjou, 311: Jean, Duc de Berry, 312: Philippe II, Duc de Bourgogne, 313: Louis II, Duc de Bourbon, 314: Philippe, Duc d'Orleans, 315: Gascogne, 316: Artois, 317: Jean II de Châtillon, Comte de Blois, 318; Pierre II, Comte d'Alençon en 319: Louis II d'Evreux, Comte d'Etampes.

3e afbeelding: 410: Guillaume Ier, Comte de Namur, 411: Robert de Namur, Seigneur de Beaumont, 412: Louis de Namur, Comte de Roucy, 413: Henri de Flandre, Seigneur de Ninove, 414: Robert Moreau de Fiennes, 415: Jean de Roye, Seigneur d'Aumoy, 416: Robert de Wavrin, Seigneur de Saint Venant, 417: Philippe de Montbéliard, Seigneur d'Orbe, 418: Guiot d'Avelu, 419: Nesle (Clermont), 420: Sainte-Beuve, 421: Martel de Bacqueville(Cadet d'Angerville), 422: Monceau, 423: Jean d'Harpendane en 424: Jean de Saintre.

Rechts: 425: Jean III de Grailly, Captal de Buch, 426: Guillaume Pot, 427: Gilles VI de Mailly, 428: Pierre de Villiers le Bel, 429: Hutin de Vermelles, 430: Henry de Mauny, Seigneur de Thorigny, 431: Raoul de Rayneval, 432: Renaud de Roye, Seigneur de Milly, 433: Maurice VII de Craon, 434: Jean II de Clermont-Nesle, Seigneur d'Offemont, 435: Gilles de Berlette, 436: La Tour de Vinay, 437: Jean Jourdain, Comte de L'Isle-Jourdain, 438: Gobert de La Bove en 439: Robert de Vaucouleur.

Gelre Folio 52v. Gelre Folio 55v en Gelre Folio 56v.

Links: 500: Louis d'Anjou, Roi de Hongrie, 501; Ziemovit IV, Duc de Mazovie, 502: Louis Ier, Duc de Brieg, 503: Bolko III, Duc de Munsterberg, 504: Ladislas, Duc d'Opole, 505: Conrad II, Duc d'Oels, 506: Duc de Schweidnitz, 507: Nicolas II, Duc de Troppau, 508: Rupprecht Ier, Duc de Liegnitz en 509: Thomas, Comte de Saint Georgen.

Midden: 548: Waldemar V, Roi de Danemark, 549: Hermann Putbus, 550: Albert Mourer, 551: Christophe Parsberg en 552: Michel Ruder.

Rechts: 556: Edouard III, Roi d'Angleterre, 557: Edouard de Woodstock, « le Prince Noir », Prince de Galles, 558: Lionel d'Anvers, Duc de Clarence, 559: Jean de Gand, Duc de Lancastre, 560: Jean Holland, Comte de Huntingdon, 561: Thomas Beauchamp, Comte de Warwick, 562: Roger Mortimer, Comte de March, 563: Richard FitzAlan, Comte d'Arundel, 564: Guillaume Montagu, Comte de Salisbury, 565: Robert de Vere, Comte d'Oxford, 566: Henry Percy, Comte de Northumberland en 567: Edoaurd de Courtenay, Comte de Devonshire.

Gelre Folio 62r, Gelre Folio 64r, Gelre Folio 64v en Gelre Folio 65r.

Links: 637; Pierre IV, Roi d'Aragon, 638: Royaume d'Aragon (bannière, 639: Royaume de Sardaigne (bannière), 640: Royaume de Majorque (bannière), 641: Royaume de Corse (bannière), 642: Luna, 643: Martin d'Aragon, Comte de Luna, 644: Gaston de Moncada, 645: Alphonse d'Aragon, Marques de Vilena, 646: Pierre d'Aragon, Comte d'Urgel, 647: Jean d'Aragon, Comte d'Ampurias en 648: Jean d'Aragon, Comte de Prades.

2e afbeelding: 679: David II Bruce, Roi d'Ecosse, 680: Alexandre Stuart, Comte de Ros, 681: Jean Stuart (futur R. Robert III), Comte de Carrick, 682: Duncan, Comte de Fife, 683: David Stuart, Comte de Strathern, 684: Jacques Douglas, Comte de Douglas et de Mar, 685: George Dumbar, Comte de March, 686: Thomas, Comte de Mar (oncle de 684) , 687: Royaume de man, 688 Jean Dumbare, Comte de Moray, 689: Comte de Lennox, 690: Maison Bruce, Seigneur d'Annanderdale en 691: Comte de Carrick.

3e afbeelding: 692: Comté de Strathern, 693; David de Strathbogie, Comte d'Atholl, 694: Robert, Comte de Sutherland, 695: Archibald Douglas (bâtard du 684), 696: Henri Ier Sinclair, Comte d'Orkney, 697: Guillaume de Seton, 698: Guillaume, Comte de Ross, 699: Walter Leslie,
700: Jean Stuart de Darnley, 701: Jacques Lindsay, 702: Alexandre Stuart, Comte de Buchan, 703: David Lindsay, 704: Soulis en 705: Jean Abernethy.

Rechts: 706: Jacques de Sandilands, 707: Robert Erskine, 708: Murray (Moray), 709: Thomas Erskine (fils de 707), 710: Guillaume Keith, Mal. her. d'Ecosse, 711: Alexandre Ramsay, Seigneur de Dalhousie, 712: Jean Edmonston, 713: Robert Colleville de Oxnam, 714: Walter Halyburton, 715: Henri Preston, 716: Comyn (Lord of Badenoch), 717: Sinclair, 718: Craigie, 719: Patrick Hepburn de Hailes en 720: onbekend.