De Huizen van Oranje en Nassau
Vorstelijk Oranje Keramiek 
Borden, Bekers en Tableaux
Porselein is een bijzondere vorm van keramiek of pottenbakkerskunst. Voor het maken van porselein is veel kennis en ervaring vereist. Bij de samenstelling van porselein wordt kaolien, een weerbarstige, witte kleisoort, gebruikt, vermengd met fijn zand en een fijngemalen steensoort. Bij het afbakken is een hoge temperatuur vereist. Porselein wordt daardoor hard, doorschijnend en klinkt helder. Porselein is een goede isolator en dus een slechte geleider. Porselein is bovendien reuk- en smaakloos en verkleurt nauwelijks, ook niet als het bijv. enkele eeuwen in een scheepswrak op de bodem van de zee heeft gelegen. Porselein wordt vooral gebruikt om borden, kommen en ander vaatwerk te produceren dat dienst doet bij het opdienen van voedsel. Porselein wordt ook gebruikt als basismateriaal voor elektrische isolatoren, omdat het stevig, duurzaam, weers- en hittebestendig is.
Daarnaast wordt porselein gebruikt in de tandtechnisch laboratoria bij het vervaardigen van kronen en bruggen. Ten slotte wordt porselein ook gebruikt om poppen te vervaardigen. Onderstaand Tegelplateau bestaat uit gebakken Porselein tegels 9 rijen lang en 5 rijen hoog. Tesamen levert dit 45 tegels op van hoogstaande kwaliteit. De kunstenaar heeft de afbeelding van een foto geplukt, deze vertaald in een vorm zodat het op klei - porselein - kon worden overgebracht. De uiterste precisie die hij aanhield, kenmerkte het grote vakmanschap van deze man. Tot aan de kleuren en de beeltenissen is alles exact zoals op de foto werd weer gegeven.
Het beeldt de intocht van Koningin Emma en Koningin Wilhelmina uit, die op 5 september 1898 Amsterdam bezochten. Het rijtuig ( een room-witte Gala Calèche een geschenk van haar moeder) werd voor het eerst gebruikt op 5 september 1898 tijdens de intocht van de jonge Wilhelmina te Amsterdam. Overigens is het geheel in uitstekende staat en te zien in het Museum Princessehof te Leeuwarden. Bovendien kan men de borden voor een zeer groot gedeelte daar ook bewonderen. De Julianaborden voor zover daar aanwezig, zijn het eigendom van de Jan Renze van Diepen Stichting, die gevestigd is op het Slochterense landgoed Fraeylemaborg. De borg is open voor publiek.
Verjaardag Juliana. Een rijtoer in Amsterdam met Koningin Emma en Wilhemina in de Crème Calêche en vergaardag Juliana 1910.
Ondanks het feit dat wij hier ter lande een uitstekend bekend staande porseleinindustrie hadden, leek niemand daar op het idee te zijn gekomen om een serie te vervaardigen over de verjaardagen van de Koningin. In dit geval ging het om Juliana. Een Deense kleifabriek zag er wel mogelijkheden in en ontwierp de onderstaande borden. Telkenjare verscheen er voor de verjaardag van Koningin Juliana weer een fraai gestileerd bord. De differentatie van de tekeningen op de borden is duidelijk waarneembaar en geeft tevens aan dat verschillende artiesten zich hiermede bezig hebben gehouden. Elke kunstenaar, die uiteraard zeer vereerd was met deze opdracht, drukte zijn persoonlijk stempel op het bord, door het net iets anders te maken dan zijn collega het voorgaande jaar had gedaan. De oplagen liepen in de duizenden. Helaas zijn er zeer weinig van deze 'Oranjeschatten' in de loop der jaren overgebleven.
Als we het jaar 1909 onder de loupe nemen dan vallen direct de appeltjes van Oranje omringd door loof, op. De rand van donderblauw signeert het geheel als een volwaarde schotel en ontwerp. Aan de kroon werd veel aandacht besteed en de kunstenaar hield zich zeker aan het gebruik in dit soort dingen. Een goede weergave te geven van wat het feitelijk was. De datum van de verjaardag van de Prinses staat er niet op, daar een ieder wel weet dat zij in dat desbetreffende jaar ter wereld kwam en ons volk zo ongeveer uit zijn dak ging van vreugde. Een blijdschap die in al die jaren erna alleen maar sterker werd. Het jaar 1910 begon met paarsachtige viooltjes. Kennelijk een geliefde bloem van de onbekend gebleven kunstenaar. Vervolgens dienden een soort appeltjes van Oranje als fraai versiersel denkende aan het Huis van Oranje-Nassau.
Verjaardag Juliana in 1911 en deze voor 1912.
De zonnestralen geven de vreugde weer die men in die tijd had bij een verjaardag van de Prinses die uitgebreid werd gevierd in ons land. Toen was feestvieren zonder aanslagen heel gewoon. De kroon geeft aan dat het om een aankomend regerend Koningin ging en niet om een simpele Prinses of iemand van gewoon Koninklijke bloede. Prima gedaan. De spreuk is ons allen bekend en 'Ik zal handhaven' is in de tegenwoordige tijd maar al te noodzakelijk geworden.Het geheel is aan de rand fraai afgewerkt met de kleur blauw die we vaker in ons Koningshuis tegen komen. De letters zijn eigenlijk een verbastering van de oud-Duitse lettertekens, die vroeger - rond 1914-1918 - en ook daarvoor in zwang waren. De artiest heeft getracht de toch wel Duitse achtergrond die de gemaal van Wilhelmina (Prins Hendrik von Mecklenburg-Schwerin) en later ook die van Juliana met zich bracht, te vertalen.
Verjaardagsborden Juliana voor 1913, 1914 en 1915.
In de jaren 1911 en 1912 werd deze eerder vermeldde spreuk eenvoudigweg opgeruimd, Er was zo vond de ontwerper, geen plaats meer voor die kreet. De voorkeur ging uit naar de naam, data en kroon. De vervolgborden kregen allemaal op een of andere manier de paarse viooltjes en de appeltjes van Oranje mee. Die uit 1912 is daarbij het meest in het oog springend. Toch ging dat kennelijk vervelen en dat valt best te begrijpen. Die appeltjes werd men zat en verving deze in het jaar 1913 door vrolijk fluitende oranjegekleurde vogels, voorzien van een tikje lichtblauw. Centraal koos deze ontwerper voor de J in de oud-Duitse taalvorm geschreven. De kroon bleef altijd als synoniem voor het aankomend Koningschap sterk aanwezig. Dominant lijkt het wel. Opmerkelijk is bijna alle artiesten de donkerblauwe ring aan de randen van het bord op een of andere manier belangrijk vonden. Het is steeds terugkerend.
Het bord uit 1914 kenmerkte zich door kennelijk dezelfde kunstenaar als die uit 1913. Wederom is dominant aanwezig de J en daar waren de viooltjes weer terug. De appeltjes van Oranje zijn spoorloos verdwenen. Het lijkt erop alsof de oorlog - de Eerste Wereldoorlog begon toen - roet in het eten van de kunstenaar gooide. Zuinigheid straalt er wel vanaf. Heel summier tekende de ontwerper het bord. Zodanig dat men het gevoel krijgt dat het toch wel fraaie bord ordinair lijkt. Kennelijk zag de fabriek ook haar vergissing in en zorgde er voor dat het volgende bord weer 'kond' kon doen van de overbekende appeltjes van Oranje. Welliswaar in een wat vrijere vorm dan men gewend was, maar toch; ze waren er weer. Ingebed in de viooltjes, dat wel! De naam van Juliana stond pontificaal vermeld, netzo als in 1911 dit het geval was. Wat merkwaardig zijn de data. Bij de ene gebruikte men een cijfer voor de maand april en bij de andere het woord april. De volgende korte de maand af tot APR. (zie bord van 1915). Kunstenaars vrijheid kan men aannemen.
Borden verjaardag Juliana voor de jaren 1916 en 1917.
Het jaar 1916 werd hoogst waarschijnlijk door weer een andere artiest gemaakt. Hij gaf zich de dichterlijke vrijheid de data zowel als de naam van de maand af te korten. Diep onder de paarse bloemen verborgen vinden we weer de appeltjes van Oranje terug. Welliswaar ondergesneeuwd maar ze zijn er. De kroon overduidelijk in het beeld en nu centraal geplaatst.Erboven de naam van Juliana voluit met ferme letters in de kleur oranje neergepend, gelijk een ontwerper dient te doen.
Toch was de fabriek kennelijk niet tevreden met deze kunstenaar, want het jaar daarop vond men het nodig de appeltjes en de bloemen - en opeens tulpen - weer een soort 'ereplaats' te geven. Een en ander ging ten koste van de kroon die zijn kruis verloor. De kroon is volstrekt veranderd in iets dat meer lijkt op een kerk met ramen tussen de stijlen. De datum wordt als een ondergeschoven kind vermeld maar er is omdat het nu eenmaal er op behoorde te staan. In het jaar 1918 - einde van de Eerste Wereldoorlog - kwam de kunstenaar tot de ontdekking dat zijn Kathedraal met kantelen uit 1917 toch niet zo kunstig was als werd gedacht
.De redelijk stevige kritiek uit die tijd, bracht hem op de gedachten het maar eens anders te doen. De Deense fabriek was het daar waarschijnlijk mee eens. Dat leidde tot een wat meer tot de verbeelding sprekend ontwerp waarbij de kroon het kruis terug kreeg, wel heel klein maar toch, het was er weer. De appeltjes van Oranje leek Net als in 1919, 1920 en 1921 en in plaats van onze appeltjes was de roos met doornen, de bloem die werd vastgelegd. Och, en de kroon? Die was wat eleganter geworden en voorzien van de kleur donkerblauw dat fluweel diende voor te stellen. De rand van donkeblauw was wat meer versierd dan voorheen gebruikelijk. In plaats van een strakke ring, golfde deze op een opmerkelijke wijze. En de appeltjes van Oranje? Die waren spoorloos op de borden uit 1920 en 1921.
Verjaardag Juliana 1918. Verjaardag Juliana 1919. Verjaardag Juliana 1920 en Verjaardag Juliana 1921.
De producent van de zogenaamde Oranjeborden was Aluminia, een Deense fabriek van faïence of aardewerk en gevestigd in Kopenhagen in 1863. In 1882, verkochten de eigenaren de fabriek aan Royal Copenhagen porseleinfabriek. De fabrieken werden zelfstandig geëxploiteerd onder hun respectieve handelsnamen tot 1969, toen het gebruik van de Aluminia naam werd beëindigd. Sindsdien werden de producten verkocht onder het merk 'Royal Copenhagen Denemarken Faïence'. In de moderne tijd werd de Aluminia fabriek het best bekend voor het 'Blue Line' servies, geïntroduceerd in 1964 en dat is nog steeds in productie. Deze kleifabriek(Aluminia) was dus in de jaren 1909 t/m 1921 verantwoordelijk voor ontwerpen, produceren en verkopen van de Oranjeborden, die bekend staan onder de naam Julianaborden. De bovenstaande serie beslaat dan ook de jaren 1909 t/m 1921.
Niet alle borden waren ter beschikking om gefotografeerd te worden. Van de ontbrekende borden stelde Royal Copenhagen Denemarken Faïence de foto's ter beschikking. De borden zijn divers van kleur in het basis materiaal(klei). Het varieerde van crèmekleurig tot witachtig. De reden ervan was dat in de loop van de jaren diverse kleisoorten werden gebruikt om de serie te vervaardigen . Er zijn verschillende ontwerpers geweest waarvan niet altijd bekend is geworden wie wat deed. De borden zijn hoogstwaarschijnlijk ontworpen doorHarald Slott-Møller, Rasmus Harboe en Nils Thorsson, daar zij de ontwerpers waren in de periode 1901-1930. Deze zijn allemaal 480 mm hoog, de doorsnede is 140 mm en de diameter is ongeveer 247 mm. Vaak is het glazuur in de loop van de jaren door oudheid gebarsten.
Geboortebord van Prisnes Wilhelmina en herinneringsbord voor Koningin-Moeder Emma.
Het geboortebord van Prinses Juliana (linksboven) kenmerkt zich door een uitstekende kwaliteitsverbetering in zowel de tekening van Wilhelmina en haar Koninklijke spruit Juliana. Uiterst precies, verricht met zeer moderne technieken, zijn beiden gelijk een foto erop aangebracht. De rand is weer - voor de verandering - voorzien van de ons zo bekende appeltjes van Oranje. Het geheel geeft de indruk dat niet bespaart is op materiaal en kwaliteit. De kroon is van bescheiden afmeting en bepaald niet opvallend te noemen.
De Koningin-Moeder, Emma van Waldeck-Pyrmont kreeg ook een bord (middenboven) waarop haar wapen werd uitgebeeld. In een oud-Duits lettertype werd het In Memoriam en H. M. De Koningin-Moeder gelardeerd met groene twijgen.Het wapen, Emma's persoonlijk wapen, werd qua tekening en kleur heel fatsoenlijk op het bord aangebracht. In het midden op een witte wimpel, de lijfspreuk van de Oranje-Nassau's Je Maintiendrai, Ik zal Handhaven gevolgd door haar latijnse lijfspreuk Palma sub Pondere Crescit (De palmboom groeit tegen de verdrukking in).
De Lathyrus (links en rechts naast het wapen aangebracht) was één van haar lieveling's bloemen. Als kind vond zij het al prachtige bloemen. Ze slingeren zo sierlijk naar boven, hebben volop bloemen in allerlei kleuren en geuren heerlijk. In de tuin van kasteel Amerongen staan soms rijen Lathyrus. Zoals men inmiddels gemerkt zal hebben, werden en worden er bij de meest in het oog springende data en gebeurtenissen van hoge Koninklijke personen, iets kunstzinnigs ontworpen. Men ontkwam daarom er ook niet aan dat voor het feit dat bij de geboorte van Prinses Juliana een schotel was ontworpen, dit natuurlijk ook diende te gebeuren voor haar meerderjarigheid. Kwestie alleen was, wat diende dat worden? Nou, dat was bepaald niet zo moeilijk. Borden waren toch in? Dus waarom, voor de verandering, geen bord. Verandering, nou nee, het was eigenlijk gewoon. Wat anders was het ontwerp dat men wilde gebruiken. Daarover kon je als ontwerper gaan steggelen met de fabrikant van het product.Daar deze inmiddels wel wijs was geworden in de omgang met kunstenaars, ging hij deze discussie dus niet aan.
Wapen van Prinses Juliana
En dat was een heel wijs besluit van de producent dat waarschijnlijk heel wat geld heeft opgeleverd. Op de nevenstaande foto ziet men het resultaat van en het ontwerp van de kunstenaar en het resultaat van het product. De keuze viel op het aanbrengen van het wapen dat aan Prinses Juliana werd verstrekt op haar 18e verjaardag. Het wapen stelt met de leeuw ons land (Nederland) voor. Met de hoorn geeft het aan dat het hier gaat om de Prinses van Oranje (afkomstig uit het schild van Orange). Het wapen deel in het midden vertelt de kijker en/of bezitter dat het gaat om het Hertogdom Mecklenburg-Schwerin (afkomstige van Prins Hendrik).
Het Oranjesausje met de donkerblauwe golf erin aangebracht zowel boven als onder is de vrijheid die de kunstenaar zich veroorloofde. het lijkt wel alsof de ontwerper wilde aangeven dat de oranjekleur erop gespetterd is en dat daardoor het wapen midden in een bed is aangebracht. De lichrgrijze rand zorgt voor een fraaie schakering die goed past bij de kleur oranje. Onderstaande voorbeelden van vakmanschap en ook kwaliteit zijn representatief als je het echt goed wil doen.
Hoogstaande kwaliteit en voortreffelijk afgewerkt zijn de benamingen die daaraan gegeven kunnen worden. Met liefde voor het vak, heeft de maker van al dit moois zijn beste kunde en kennis overgedragen op en de borden en de tegels. Veel aandacht werd geschonken aan details als zuivere ronding van het bord en de zich daarop bevindende tekeningen die overigens wel met de hand werden aangebracht. Letters zowel als kronen lijken zeer goed op elkaar en wekken de indruk dat hier een en dezelfde kunstenaar bezig is geweest. Het zelfde geldt ook voor de fraaie tegels die op zich al een staaltje van groot vakmanschap vertonen.
De een gaat en de ander komt.
Hoogstwaarschijnlijk gemaakt door de plateelfabriek Westraven uit Utrecht. De leeuwen op de tegels zijn een waar kunststuk van een vaste hand en heel creatief vermogen. En, ja hoor, daar zijn ze weer onze appeltjes van Oranje. In alle hoeken van de tegel merkbaar aanwezig waarbij het opvalt dat de decorateur zich de vrijheid heeft veroorloofd om een tros ervan aan te brengen. Opvallend is dat op de ene tegel Juliana vermeld staat en op de andere Koningin Beatrix. Dat komt omdat de ene tegel de abdicatie (aftreden) van de Juliana als Vorstin der Nederlanden weerspiegelt en de andere tegel het aantreden van Beatrix als Koningin der Nederlanden laat zien. Ook deze tegels wederom van hoogstaande kwaliteit en kunstenaars vakmanschap.
De moderne technieken van nu stellen de ontwerpers en de fabrieken goed in staat de kwaliteit en de kunst op een hoger niveau te verheffen dan voorheen mogelijk was. Duidelijk is dat door sanering in die sector het een en ander in de loop van de jaren is veranderd. Voor vele fabrieken, waaronder hele bekende en beroemde waardoor veel kennis en vakmanschap verloren is geraakt, heeft gelukkig dit niet dat desastreuze gevolgd gehad dat normaal gebruikelijk is. Ervoor in de plaats is zelfs beter vakmanschap gecombineerd met computerachtige technieken gekomen, dat een kwalitatief zowel als creatief hoogstaand product kan afleveren. Onderstaand ziet men wat kwaliteit gepaard gaande met creatief meesterschap o. m. hedentendage nu vermag.
Waren vroeger de geboorteborden een volslagen normaal verschijnsel bij het ter wereld komen van een Prins of Prinses. Nu ligt dan wat genuanceerder. Om toch de verkoop van dit soort producten wat op te krikken, koos men voor een andere invalshoek. Namelijk die van de kop of de mok. Eersten is de kostprijs heel wat minder dan een bord, tweeden's is het vervaardigen wat simpeler en derden's komt het weer de winst ten goede. Men neme wat klei, legt dit via een computergestuurde arm in de mal en dan maar persen. En Voila, in notime heb je een goed gelukte afdruk van hetgeen je hebben wil. Voordeel is groot. Er is praktisch geen restafval meer die de pret en de prijsstelling zou kunnen bederven. Bovendien is het aanbrengen van de foto met behulp van een computer sloffenwerk geworden.Ook daar is de uitval minimaal te noemen. Het andere voordeel is dat de beeltenis veel beter tot zijn recht komt en niet een bar slecht afgietsel is van wat de persoon in feite ooit was. Kijk maar eens naar voorbeelden
Bord en beker huwelijk Willem-Alexander en Maxima
op de andere pagina's over dit onderwerp. De een is nog slechter aangebracht dan de andere. Prinsessen en Prinsen die bijna onherkenbaar zijn aagebracht. Het is dat de naam herinneringen oproept aan de persoon in kwestie maar anders kon je haar of hem niet thuis brengen. Dat lag bepaald niet aan de kunstenaar maar meer aan de atributen die hij gebruikte om de beeltenis te doen herleven. Voor het verwezelijken van het huwelijk van Prins Willem-Alexander met Prinses Maxima, koos met voor een andere opzet.
Nietzo meer de oude afdrukken, alsweg een computer deed zijn intrede. Met een fraai ontwerp dat dit keer door de artiest in de vorm van een ruit aangebracht werd op een schotel en een mok, komt men in een moderne richting. Een en ander voorzien van golvende lijnen om de hoeken en gelardeerd met weer die verdraaide appeltjes van Oranje. Toch geeft het geheel tesamen met de aangebracht trouwringen binnen in de mok, het juiste Oranjegevoel dat men graag ziet.
De Oranje gekleurde kroon completeertde schoonheid van de creativiteit des ontwerpers. Tegenwoordig zijn alle voorwerpen die worden gebruikt om de herinnering aan een feestelijke gebeurtenis aan ons door te geven en daar ook uiteraard aan te verdienen, van een betere kunstzinnige kwaliteit dan vroeger. Miskleunen komen praktisch niet meer voor en de schoonheid van het gebodene doet, als men daarin is geïnteresseerd, velen deugd. De creativiteit van nu is totaal anders dan die van de eerste tegels, borden of andersoortige voorwerpen op dit gebied. Voorzien van fraaie en echte kleuren die behoorlijk lang mee kunnen gaan, kwalitatief betere klei, nieuwe technieken die zich voortdurend ontwikkelen en betere vormen die meer aansluiten bij de norm die men mag stellen voor een bord, kop, schotel of beker, lijkt het alsof Koning Koopman weer is teruggekeerd om zaken te doen met de liefhebbers van dit soort artikelen.
Al met al een goede ontwikkeling voor onze kunstzinnige industrie. De laatste jaren komt er heel wat meer voor kijken dan een afdruk van of een foto of een schilderij van de desbetreffende personen. De foto heeft al jaren zijn intrede gedaan en daardoor is de overdracht op klei beter beheersbaar dan voorheen met een schilderij. Andere afbeeldingen worden ook meer gebruikt.
Geboortebekers Prinses Alexia. Geboortebekers Prinses Amalia en Geboortebekers Prinses Ariana.
Bijvoorbeeld een kinderwieg, een ooievaar die het geluk aankondigt en toch weer het appeltje van Oranje (zie beker geboorte Prinses Alexia en Amalia). De lauwertak met oranjeappeltjes lijkt, ondanks dat deze uiting van Oranjeliefde wel erg veel voor komt op de producten, een beter bij deze tijd passend ontwerp, Ook in is de trotse vader die zijn dochter aan den volke toont (3e foto,linksboven), zoals dat deftig wordt genoemd. De oortjes van de mok en haar vorm ondergaan zeer regelmatig aanpassingen. Creatieve vrijheden van de ontwerper, zullen we maar zeggen.
Copyright: 2008 - 2024: All rights reserved. Development by Henri, Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.