De Huizen van Oranje en Nassau

Koninklijke Juwelen en Sieraden
Vlag BelgieVlag NederlandGouden KroonGouden KroonVlag LuxemburgVlag Duitsland
Bronvermelding

 Vorstelijke Juwelen en Sieraden  

Koninklijke Kostbaarheden

De Nederlandse Koninklijke familie heeft een grote verzameling juwelen. Indrukwekkend onderdeel van die verzameling zijn Parure's . Een Parure is een grote set juwelen met een tiara. Zeer bekend is de Smaragd Parure. Dat het een 'Smaragd' Parure is, betekent dat er groene edelstenen in zijn verwerkt. Immers, de kleur van Smaragd is groen. Zo is een Robijn Parure een set juwelen met rode stenen (waarschijnlijk afkomstig uit Engeland. Koning George gaf exact dezelfde Robijn oorbellen, die Máxima hier draagt, aan zijn vrouw in 1926 voor haar 59ste verjaardag) en een Saffier Parure voorzien van blauwe juwelen. De Groene Parure is erg groot en bevat erg veel onderdelen die ook weer verschillend gecombineerd kunnen worden. De Tiara's, Halskettingen en Broches kunnen ook alleen worden gedragen. Niet alle juwelen gaan zo ver terug in de tijd want de meesten stammen uit het tweede helft van de 19e eeuw.

Nog altijd wordt men geconfronteerd met het verhaal wat de ronde doet, dat de meeste Oranjejuwelen afkomstig zijn van Koningin Anna Pawlowna (1795-1865). Zij was getrouwd met Koning Willem II. De Grootvorstin van Rusland, later Koningin der Nederlanden Anna, kreeg bij haar huwelijk enorme hoeveelheden edelstenen mee van het puissant rijke Russische Hof. Vrijwel al haar juwelen zijn echter -naar oud gebruik- geërfd door haar dochter en inmiddels uit het zicht verdwenen door vererving. De over de gehele wereld bekende sieradenverzamelingen van de Oranjes is - behoudens wat oude stukken - van redelijk recente datum. Veel van de ontwerpen zijn uit elkaar gehaald - vaak om technische redenen - en via een nieuw inzicht samengebracht. Daarbij is gebruik gemaakt van de beschikbare juwelen en stukken die zijn aangekocht op veilingen of bij juweliers te koop waren. Het is kennelijk gebruik in juwelierskringen dat bij zeldzame en kostbare stukken die op de markt komen, de Koninklijke Familie in te seinen. Zeldzame stenen, zoals gele of rose diamanten mogen zich verheugen in grote belangstelling van de Oranjes.


De diamanten Tiara met een bloemenmotief (of rozetten).

Linksboven Zij werd besteld door Koning Willem III voor zijn tweede vrouw, Koningin Emma in 1890. Deze bandeau met drie grote diamanten gevat in rozetten is speciaal gemaakt voor Koningin Emma, heeft tot vijf van de zes Diamond Stars met de twaalf punten. De Diamond Stars kreeg ze als huwelijkscadeau in 1879 van haar nieuwe familieleden ofwel de Von Wied's of de Von Saxen-Weimars. De tiara is gemaakt door Koninklijke Begeer in Utrecht en werd uitgebracht op het Paleis net nadat Koning Willem III was overleden in 1890. Vijf sterren zouden kunnen worden gemonteerd (de veren) op de tiara en een zesde werd gebruikt als een broche. Koningin Emma was nooit gezien met de sterren aan de tiara. Haar dochter Koningin Wilhelmina was echter later in het leven uitgebeeld met de sterren 'on top'.

Middenboven: Op verzoek van Koningin Beatrix, die lijkt te kiezen voor deze tiara boven alle anderen, waren de drie grote diamanten in het midden van de rozetten vervangen door robijn en diamant clusters voor die gelegenheid. Sinds haar achttiende was zij verliefd op dit unieke pronkjuweel. Haar moeder, Koningin Juliana, heeft deze nooit gedragen. Er wordt gezegd dat Prinses Irene heeft deze tiara gedragen in de vroege 60's. Prinses Margriet heeft deze Tiara twee keer gedragen, Koningin Beatrix, droeg de tiara groter. Het is ongetwijfeld een favoriet onder de leden van de Koninklijke Familie.

Rechtsboven: Prinses Laurentien werd ook gezien met deze tiara met een grote robijn in het midden geplaatst diamant rozet.

De Stuart Diamant Parure

In 1690 Willem III kocht een grote ruwe diamant als cadeau voor zijn vrouw Mary II Stuart. De ruwe diamant was het meest waarschijnlijk in Amsterdam geslepen datzelfde jaar. Het resultaat werd een roos-peervormige diamant met een gewicht van 39,75 karaat. Deze "Stuart", vernoemd na de eigenaar, werd het centrum steen in een grote broche. Na de dood van Queen Mary II in 1694 gingen al haar bezittingen, waaronder haar sieraden, naar haar man. Toen Willem III in 1702 stierf, werden de sieraden, met inbegrip van de "Stuart" Diamond, geïnventariseerd en aangezien de meeste daarvan was oorspronkelijk eigendom van het Huis van Oranje, keerden de juwelen terug naar Nederland.


v.l.n.r. Koningin Wilhelmina met de Stuart Diamant Parure, Koningin Juliana en nogmaals Wilhelmina (verschillende opbouw Tiara)

De Stuart Diamond Parure bestaat uit een grote diamant voor Tiara, een grote ketting en een devant de corsage. In 1897 gaf Koningin Emma opdracht aan Juwelier Eduard Schürmann & Co in Frankfurt om een nieuwe tiara voor de inhuldiging van haar dochter, Koningin Wilhelmina, dat het volgende jaar in 1898 zou plaats vinden, te maken. Juwelier Schürmann ontwierp voor de Koningin Emma een schitterende Diamond Parure die een grote diamant uit de 17e eeuw ook wel bekend als de Holland of Stuart diamant, bevatte. Jaren later, door een speling van het lot, keerde de "Stuart" diamant terug naar Engeland met Prins Willem V, zijn echtgenote Prinses Wilhelmina en hun familieleden die het Franse leger in 1795 wisten te ontsnappen.

In Engeland maakte Prinses Wilhelmina kennis met de Britse juweliers Rundell & Bridge door Koningin Charlotte. De Nederlandse Prinses had een aantal sieraden van de familie herontworpen door hen, met inbegrip van de "Stuart" diamant in een hanger opgehangen aan een ketting. Het was dankzij die tijd dat de diamant nu aangeduid wordt als de "Holland". In 1815 was het Huis van Oranje in staat om hun heerschappij te hervatten, nu als Vorsten, en hun juwelen box verhuisde met hen terug naar Nederland. De vormgeving en opbouw van de "Holland" diamant werd zodanig aangepast dat het mogelijk zou zijn de Parure te kunnen verwisselen met andere juwelen. Daarvoor bedacht de juwelier een afneembare ketting.

Een inventarisatie uitgevoerd van de sieraden in het bezit van het Huis van Oranje in 1874 toont aan dat de Holland diamant aanwezig was. De Tiara werd omgeven door 22 briljant geslepen diamanten. Het werd opgenomen in een Agraffe (haak of een decoratieve gesp voor kleding). In 1879 veranderede men de zetting van de Holland diamant. Deze keer werd het onderdeel van een andere Parure voor jonge nieuwe bruid van Koning Willem III, Koningin Emma. Niet lang daarna, in 1897, ontwierp de Duitse juwelier Schürmann in Frankfurt een setting die de Holland diamant in het centrum plaatste van een Tiara die gemaakt was uit materialen en juwelen van de Parure "Holland Diamant" Stuart. Een en ander was bestemd voor de inhuldiging van Koningin Wilhelmina het volgende jaar. De Vorstin heeft altijd deze Parure getoond met de blauwige, peervormige diamant van de oorspronkelijke Stuart Tiara erin.


v.l.n.r. De halsketting, Tiara, borstbroche en de peervormige topdiamant

De grote diamant voor tiara, die niet alleen de Holland diamant betvatte, maar ook 10 zeer grote roos geslepen diamanten, kan gedragen worden in een hoge en lage stand, hoewel de laatste nooit werd gedocumenteerd. Ook maakte Juwelier Shürmann & Co een grote diamanten halsketting dat onderdeel werd van de parure samen met een devant de corsage: een grote diamant boog. De diamantenboog bevatte een enkele grote diamant, waaronder twee zeldzame driehoekige knippen, waren toegevoegd.

Hoewel de parure voor haar werd gemaakt, heeft Koningin Wilhelmina alleen de Tiara gedragen en het devant de corsage zeer sporadisch. Voor haar inhuldiging in 1898, haar huwelijk in 1901 en terloops voor een portret, was zij bereid de Parure compleet te dragen. Haar dochter Juliana, die Koningin werd in 1948 besloot om de volledige parure te dragen de avond van haar inhuldiging. Ze was dol op de Stuart Diamond Parure en droeg het vaak tot de jaren 1970. Sindsdien wordt de Parure niet meer gezien. Koningin Beatrix heeft nooit enig onderdeel van deze Parure gedragen, misschien omdat het te opzichtig was voor haar smaak.

De Smaragd Parure

Koningin Wilhelmina met een Smaragd Parure bestaande uit Tiara, Halsketting, Armband en Broche, Prinses Laurentien met Paarlen oorbellen en Smaragd cabuchon, onderdeel van de Smaragd Parure en Koningin Máxima met een ketting van diamanten en smaragd, alsmede de Smaragd Tiara.

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen juwelen die eigendom zijn van een Stichting, deze die familiebezit zijn en wat puur privé-bezit. is. De Koninklijke familie kan putten uit alle genoemde mogelijkheden. Door erfenissen heeft de Koningin de beschikking over een aanzienlijk aantal zeer fraaie juwelen van en verschillend formaat en vervaardigd uit diverse soorten edelstenen. Dat loopt van Robijnen, Aquamarijnen, Diamanten, Saffieren, Smaragden tot Parels. Gezien de leeftijd van sommige sieraden edelstenen is het niet verwonderlijk dat deze - van tijd tot tijd - worden aanpast aan de eisen des tijds. In overleg met of het Stichtingsbestuur of de eigenaar of eigenaresse worden de juwelen dan uit hun zettingen gehaald. In samenspraak met een grootmeester in het vak - vaak een edelsmid - weer teruggebracht en wel zodanig dat er een eigentijds sieraad ontstaat. De Smaragd Parure van Koningin Wilhelmina is daardoor verschillende malen veranderd van vorm en samenstelling. Op deze manier blijven de juwelen, gevat in prachtige ontwerpen, de mensen altijd weer boeien.


v.l.n.r. Beatrix, Koningin Juliana, Prinse Margiet en Koningin Juliana met delen van de Smaragd Parure

Bovenstaand een impressie van hoe de Smaragd Parure deels of in zijn geheel kan worden gedragen. De Smaragd Parure werd ontworpen en gemaakt in 1896 door Juweliershuis Schürmann en Co uit Frankfurt (D). De opdracht voor dit schitterende ontwerp kwam Koningin Emma en de stenen waren afkomstig uit de nalatenschap van Prinses Wilhelmina van Pruisen. Het geheel bestaat uit een Tiara,een Borstster, een paar oorhangers een armband en een ring. In de zestiger jaren droeg Koningin Juliana de Tiara omgekeerd en zij droeg de ketting met het slot op drie uur, dus links van haar.


v.l.n.r. de Smaragd Tiara in moderne vorm (Koningin Máxima) en de halsketting, normaal gedragen

De Parure was zo vervaardigd dat de diverse onderdelen met elkaar konden worden gedragen in een totaal andere setting. Het was haar cadeau voor haar dochter Wilhelmina met Kerstmis 1896. De Tiara werd gemonteerd door gebruik te maken van de edelmetalen zilver en goud.

In de vijftiger jaren werden de peervormige stenen gebruikt om smaragd oorbellen van te maken. (zie foto's Koningin Máxima) De volgende plaat geeft weer dat er ooklange oorbellen van smaragd zijn in de juwelencollectie's van de Oranjes. De eerste drie opnamen zijn van Koningin Máxima en de vierde is van Koningin Juliana.

Edelstenen en juwelen hebben door hun fascinerend spel tussen kleuren, materiaal en lichtspel de mens altijd aangetrokken. Edelstenen zijn bovendien zeldzaam, maar hebben ook een uitzonderlijke hardheid en duurzaamheid. Voeg er nog het menselijk vernuft aan toe, en je bekomt juwelen en sieraden van een uitzonderlijke pracht die, zeker in oude culturen, niet zelden geassocieerd werden met bovennatuurlijke krachten, mythische en goddelijke gaven. In de natuur komen ruim 3000 intussen ontdekte en gerangschikte mineralen voor, waarvan hooguit een vijftigtal de benaming edelsteen verdienen. Het aantal schommelt en groeit verder aan naarmate nieuwe materialen ontdekt worden.

Een mineraal beschouwen we als een edelsteen als het er aantrekkelijk uitziet, maar vooral ook over een mooie kleur beschikt. Een edelsteen moet bovendien ook duurzaam zijn, en dus hard en stevig genoeg om niet beschadigd te raken bij voortdurend gebruik of dragen. Ook draagt de zeldzaamheid van de steen ertoe bij om tot de edelstenen gerekend te kunnen worden. De top vijf van waardevolle edelstenen wordt ingenomen door de stersaffier, de zoetwaterparel, de diamant, de robijn en de smaragd. Wetenschappers zijn al eeuwenlang uitermate door edelstenen gefascineerd. Gemmologen (edelsteendeskundigen) bestuderen nauwkeurig elke steen afzonderlijk, dit van de ruwe vorm tot de geslepen en gepolijste vorm om zo te kijken welke structurele en atomische veranderingen edelstenen bij hun bewerking tot juweel ondergaan om hieruit lessen te trekken.

Edelstenen en hun afgeleide vormen zoals juwelen en sieraden, hebben door de eeuwen heen altijd al een belangrijke symbolische functie gehad. Ze waren het uiterlijke kenmerk van Vorsten, edelen en vertegenwoordigers van de verschillende godsdiensten. Van opzichtige kronen tot dure gewaden, overal vond en vind men juwelen die wel lijken uit te schreeuwen hoe rijk en belangrijk hun drager is. Toch zijn juwelen en antieke sieraden niet enkel weggelegd voor de welstellende burgers en de elite. Heel wat mensen beleven plezier aan het verzamelen van edelstenen. Ook wie zich geen duurdere stenen kan veroorloven, is doorgaans toch wel in de mogelijkheid om enkele mineralen te vergaren. Weliswaar hebben die niet de kwaliteit van edelstenen toch bezitten zij een zekere elegantie en tijdloze schoonheid uitstralen. Zelfs de aanleg van een bescheiden collectie met pakweg barnsteen kan erg stimulerend werken.

De meeste edelstenen zijn mineralen, of in de natuur voorkomende, anorganische materialen met een constante chemische samenstelling en een regelmatige inwendige structuur. Vrijwel alle stenen met een minerale oorsprong beginnen hun bestaan in een kristallijne oorsprong, ingebed in een moedergesteente dat bekend staat onder de term ‘matrix’. In dit stadium is de steen nog ruw, maar veel natuurlijke kristallen zien er op zichzelf aantrekkelijk genoeg om de verzamelaar te kunnen bekoren. Slechts enkele edelstenen zoals barnsteen en parels zijn afkomstig van dieren of planten. Ze worden gerangschikt onder de organische edelstenen. Ze ontstaan uit schelpdieren (die parels produceren), poliepen (waarvan het skelet als koraal overblijft) of uit de fossiele hars van bomen (die barnsteen vormt). Ivoor, schelpen en git zijn ook organische materialen.

Ze zijn echter geen echte dtenen en hebben niet dezelfde duurzaamheid van de minerale edelstenen. Tenslotte hebben we ook nog de synthetische edelstenen; deze hebben dezelfde fysische eigenschappen als de natuurlijke edelstenen, maar ze worden door de mens in laboratoria gemaakt. Ook worden vaak imitaties gemaakt van edelstenen. Hiervoor worden minder waardevolle materialen zoals glas of composietstenen gebruikt. Goud, zilver en platina rangschikken we onder de edele metalen. Ze zijn dus geen edelstenen, maar het zijn natuurlijk wel gemakkelijk te bewerken, aantrekkelijke materialen om edelstenen in te plaatsen.