De Huizen van Oranje en Nassau

Vorstelijk Verzamelen
Vlag BelgieVlag NederlandGouden KroonGouden KroonVlag LuxemburgVlag Duitsland
Bronvermelding

 Koninklijke Verzamelingen 

Vorstelijke Huwelijken

Het huwelijk van Prins Willem-Alexander en Prinses Máxima in 2002 werd in heel Nederland feestelijk gevierd. Ook bij eerdere huwelijken van leden van het Huis Oranje-Nassau voelden veel Nederlanders zich betrokken. De talrijke bewaard gebleven felicitaties, geschenken en huldeblijken laten zien hoe mensen in binnen- en buitenland meeleefden met het bruidspaar. Het grote belang van de vorstelijke verbintenissen weerspiegelde zich in de huwelijksaktes die op perkament rijkelijk waren gekalligrafeerd en vaak waren voorzien van fraai uitgevoerde banden. Aan de akte werden prachtige zegels met de familiewapens van de beide partijen gehangen om de nieuwe alliantie te bekrachtigen.

Vroeger had een jonge Prins of Prinses geen vrije hand bij het kiezen van zijn bruid of bruidegom. Niet de liefde, maar dynastieke belangen speelden een grote rol bij het sluiten van een vorstelijk huwelijk. Ook de Oranjes selecteerden zorgvuldig partners voor hun kinderen om hun eigen positie te verstevigen. Een mooi voorbeeld is Amalia van Solms die voor al haar kinderen, die de huwbare leeftijd bereikten, een goede partij wist te vinden. Zo trouwde haar zoon Willem II de Engelse Prinses Maria Stuart en haar dochter Louise Henriëtte trad in het huwelijk met de Keurvorst van Brandenburg. Een duidelijk voorbeeld van een Koninklijk huwelijk is dit van Koningin Juliana met Prins Bernhard von Lippe-Biesterfelt.

Huwelijk Bernhard en Juliana
Huwelijk Koningin Juliana en Prins Bernhard

Juliana,Koningin der Nederlanden (1909 - 2004) Bernhard van Lippe-Biesterfeld, Prins der Nederlanden (1911 - 2004). Op hun huwelijksdag poseerden de Prinses en de Prins voor een groepsportret met bruidsmeisjes, bruidsjonkers en bruidskinderen op het bordes aan de achterzijde van Paleis Noordeinde in Den Haag. Geen onverdeeld genoegen op 7 januari 1937: het bruidsmeisje rechts vooraan heeft het zichtbaar koud. De kleurenfotografie stond destijds nog in de kinderschoenen. Fotograaf Franz Ziegler experimenteerde ermee, ook op deze dag. Zo komen de pastelkleuren van de japonnen, de roze anjerboeketten en kleurige uniformen goed tot hun recht.

Dit is een zogenaamde Jos-Pé driekleurendruk.

Huwelijkscontract Hendrik de Zeevaarder
Links: Huwelijkscontract van Hendrik de Zeevaarder en Maria van Pruissen op 14 augustus 1878

Enkele jaren na het overlijden van zijn eerste echtgenote Amalia van Saksen-Weimar in 1872 ging Prins Hendrik een tweede huwelijk aan met Prinses Maria van Pruisen. Met dit huwelijk moesten de hoofden van beide families instemmen. Voor de bruidegom ging zijn broer, Koning Willem III, akkoord. Voor de bruid gaven haar oud-oom Keizer Friedrich Wilhelm van Pruisen en haar vader Prins Frederik Karel van Pruisen toestemming. De voorwaarden voor dit huwelijk werden opgenomen in een uitvoerig gekalligrafeerde oorkonde. Deze werd ingebonden in donkerrood fluweel en voorzien van vijf grote aanhangende lakzegels die in zilveren doosjes werden gevat. Het geheel werd voorzien van zilveren kwasten.

Huwelijksplannen werden gesmeed aan de onderhandelingstafel. Als beide partijen het eens waren werden de afspraken vastgelegd in de huwelijksakte. Die zou je kunnen vergelijken met de tegenwoordige huwelijkse voorwaarden. Hierin werd bijvoorbeeld opgenomen wat de bruid inbrengt aan bezittingen, werden financiële regelingen vastgelegd en werden speciale wensen opgenomen zoals in welke godsdienst toekomstige kinderen zouden worden opgevoed. Voor Anna Paulowna speelde haar geloofsovertuiging een belangrijke rol. In een aparte bijlage liet zij opnemen dat, hoewel de kinderen protestants zouden worden opgevoed, zij zelf haar eigen Russisch-orthodoxe geloof zou mogen blijven belijden. Dit was heel bijzonder in die tijd.


Boven en onder: Armbanden van Koningin Anna Pawlovna van haar man Koning Willem III.

Twee gouden armbanden versierd met turkooizen. Op de ene armband vormen de turkooizen de letters 'Anne' en 'A.G.A' ('Anne Guillaume Anne)' op de andere 'Guillaume' en 'G.A.'(Guillaume Anne). De ronde dichte schakels zijn onder de initialen voorzien van gevlochten haar.

Armbanden van  Anna Pawlovna en prins Willem

In de periode die later de Romantiek is gaan heten was het gebruikelijk om iets tastbaars van een dierbare bij zich te dragen. Deze armbanden die in 1822 vervaardigd zijn in het Brusselse atelier van Joseph-German Dutalis (1780-1852) bevatten niet alleen de initialen van Willem II (1792-1849) en Anna Paulowna (1795-1865), ook is er haar van de koning in verwerkt. Het gebruik van turkoois voor de letters die de initialen vormen heeft ook een betekenis, het mineraal staat symbool voor een gelukkig huwelijk. De beroemde edelsmid Dutalis, Joseph-Germain (1780-1852) vervaardigde deze voor het echtpaar.

Graaf Willem van Nassau
Huwelijksakte Graaf Willem van Nassau en Huwelijksovereenkomst tussen Vorst Willem Frederik en Prinses Albertine Agnes.

In 1531 trouwde Graaf Willem 'de Rijke' van Nassau Dillenburg met Juliana van Stolberg. Willem de Rijke was geen vermogend man, maar zijn bijnaam had hij te danken aan zijn omvangrijke nageslacht. Uit een vorig huwelijk had graaf Willem al 3 kinderen en samen met Juliana van Stolberg kreeg hij nog 2 kinderen. Zijn zonen waren onder andere Willem van Oranje en Jan van Nassau (de voorvader van de Friese stadhouders), daarom wordt Willem de Rijke ook wel gezien als de stamvader van het huidige koningshuis. Ook Juliana was al eerder getrouwd geweest. In totaal kreeg zij maar liefst 17 kinderen. Bij haar overlijden in 1580 had zij inmiddels 160 klein- en achterkleinkinderen. Haar kinderen en kleinkinderen huwden met andere adellijke geslachten in Europa. Juliana van Stolberg wordt dan ook beschouwd als stammoeder van vele Europese vorstenhuizen. Zij was een krachtige vrouw die haar zonen bijstond met raad en financiële middelen in de strijd tegen Spanje. Ruim 400 jaar later vernoemde Wilhelmina haar dochter Prinses Juliana naar haar.

Het huwelijk tussen Vorst Willem Frederik van Nassau-Dietz en Prinses Albertine Agnes van Oranje-Nassau, dochter van prins Frederik Hendrik, is van groot belang geweest voor het voortbestaan van het Nederlandse Koningshuis. Met het kinderloos overlijden van Koning-stadhouder Willem III in 1702 stierf het Huis Oranje-Nassau in directe mannelijke lijn uit. Prins Willem III had in zijn testament zijn verre neef Johan Willem Friso, kleinzoon van Willem Frederik, aangewezen als zijn erfgenaam. Door dit huwelijk in 1652 werden de takken Oranje-Nassau en Nassau-Dietz verenigd in één stamlijn.Zo werden zij uiteindelijk, in de vrouwelijke lijn de 'stamouders' van het huidige Vorstenhuis.

In de onderhandelingen rondom de huwelijkssluiting moest de man garanderen dat de bruid goed verzorgd zou worden in haar nieuwe leven. Daar tegenover stelde de familie van de bruid de bruidsschat beschikbaar. In de huwelijksakte werd precies vastgelegd waar de bruidsschat uit bestond. Naast een aanzienlijke som geld bracht de bruid over het algemeen een uitzet mee. Een uitzet bevatte traditioneel een complete uitrusting voor een huishouden, met serviezen en keukengerei, maar ook zaken zoals kleding en linnengoed. In de hogere kringen was natuurlijk keukengerei van minder belang, maar juwelen en een garderobe maakten vaak wel deel uit van de uitzet. Soms kwamen er zelfs hofbedienden mee naar het nieuwe vaderland.

Guriev ServiesGuriev Servies
Het beroemde Guriev Servies van Koningin Anna Pawlovna.

De uitvoering van de uitzet onderstreepte de afkomst en status van de bruid. Zo bracht Prinses Anna Paulowna een uniek servies mee uit Rusland, een geschenk van haar broer tsaar Alexander I. Ze liet het door Frederick Faber in Brussel beschilderen met stadsgezichten in Sint Petersburg, zodat ze haar geboortestad altijd dicht bij zich had. Koningin Emma kreeg bij haar huwelijk met Koning Willem III van haar ouders een kostbaar zilveren reistoiletgarnituur dat uit maar liefst 35 delen bestond. Dat het garnituur deel uitmaakte van de bruidsschat blijkt uit de huwelijksovereenkomst, waarin het onder nummer 43 staat genoteerd.

Pulchrikast
De Pulchri kast

Karel de Bazel (1869-1923) was naast architect ook meubelontwerper. Samen met de leden van het schilderkunst genootschap 'Pulchri Studio' bood hij ter gelegenheid van het huwelijk van Koningin Wilhelmina (1880-1962) en Prins Hendrik (1876-1934) in 1901 deze kast aan. Het meubel bevat aquarellen en tekeningen van vele bekende meesters van het moment. Zo zijn er kunstwerkjes van Hendrik Willem Mesdag (1831-1915), Willem Maris (1844-1910) en Jan Toorop (1858-1928) in de kast aangebracht. De kast is voorzien van aquarellen en tekeningen van meesters uit de Haagse School. De werken zijn geplaatst in een licht houten kast. Bijgevoegd is een catalogus met de meesters die werken voor de kast vervaardigd hebben.

Karel de Bazel (1869-1923) was naast architect ook meubelontwerper. Samen met de leden van het schilderkunst genootschap 'Pulchri Studio' bood hij ter gelegenheid van het huwelijk van Koningin Wilhelmina (1880-1962) en Prins Hendrik (1876-1934) in 1901 deze kast aan. Het meubel bevat aquarellen en tekeningen van vele bekende meesters van het moment. Zo zijn er kunstwerkjes van Hendrik Willem Mesdag (1831-1915), Willem Maris (1844-1910) en Jan Toorop (1858-1928) in de kast aangebracht. De kast is voorzien van aquarellen en tekeningen van meesters uit de Haagse School. De werken zijn geplaatst in een licht houten kast. Bijgevoegd is een catalogus met de meesters die werken voor de kast vervaardigd hebben.

Gouden Galjoen op zee
Cachet van Koningin Sophie en het Gouden Galjoen op zee.

Dit agaten cachet is gegraveerd met het alliantiewapen van Willem III (1817-1890) en Sophie (1818-1870).

Het cachet was eigendom van de Koningin en hiermee kon zij persoonlijke documenten, zoals brieven, voorzien van een lakstempel.

Koningin Sophie schreef ontelbaar veel brieven in haar leven, meestal naar naar vriendinnen, waaronder de Franse Prinses Mathilde Bonaparte (1820-1902).

De Utrechtse firma Van Kempen, gespecialiseerd in goud- en zilverwerken, was rond 1900 een belangrijke internationale werkplaats.

Grote klanten lieten hier opdrachten vervaardigen.

Dit gouden tafelstuk is een geschenk geweest van Suriname, op het werk staat de tekst 'de ingezetenen van Suriname aan hunne Koningin' die zo gefeliciteerd werd met haar huwelijk in 1901.

Het gouden scheepje is een galjoen, dit type zeilschip werd gebruikt tijdens de overtochten naar de nieuwe wereld in de 17e eeuw.

Het tafelstuk bestaat uit een gouden galjoen op een zilveren zee, voorzien van het opschrift: 'De ingezetenen van Suriname aan Hunne Koningin'. Het stuk bestaat uit twee delen. Het onderstuk is aan de voorzijde versierd met twee deels geëmailleerde wapenschilden met daaronder de inscripties: "PER ASPERA AD ASTRA" en JE MAINTENDRAI", boven de schilden is een gouden koningskroon aangebracht. Op de achterzijde is een gouden plaquette geplaatst met de inscriptie: 'De ingezeten van Suriname aan Hunne Koningin'.

Het bovenstuk is aan de voorzijde versierd met een lint waarin de tekst 'JUSTITIA', 'PIETAS', 'FIDES' is gegraveerd. Bovenop is een gematteerde golvende zee aangebracht, het Gouden Galjoen is hier op geplaatst. Het tafelstuk steunt op vier rijk gedecoreerde poten.

Het is een van de fraaistukken uit de collectie van het Koninklijk Huis