De Huizen van Oranje en Nassau

Vorstelijk Verzamelen
Vlag BelgieVlag NederlandGouden KroonGouden KroonVlag LuxemburgVlag Duitsland
Bronvermelding

 Koninklijke Verzamelingen 

Troonswisseling

In Nederland wordt een nieuwe Koning niet gekroond, maar ingehuldigd. De nieuwe Koning is in functie vanaf het moment dat zijn voorganger overlijdt of troonsafstand doet. Volgens de Grondwet moet hij wel zo snel mogelijk daarna beëedigd en ingehuldigd worden. De Grondwet schrijft voor dat de inhuldiging moet plaatsvinden in de hoofdstad Amsterdam, tijdens een openbare Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal (de Eerste en TweedeKamer). Bij de inhuldiging zweert of belooft de Koning tijdens de inhuldigingsceremonie trouw aan het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet.

De huidige inhuldigingsceremonie is voor het eerst uitgevoerd in 1814 bij de inhuldiging van Koning Willem I, toen nog als soeverein Vorst. Sindsdien is de Nieuwe Kerk in Amsterdam de locatie voor deze plechtigheid. De ceremonie kreeg haar definitieve vorm bij de inhuldiging van Koning Willem II in 1840. Hoewel de plechtigheid in een kerk plaatsvindt, heeft de huldiging geen godsdienstig karakter. De betekenis ervan is puur staatsrechtelijk. Omdat de Koning in Nederland niet gekroond wordt, is de kroon bij inhuldiging alleen te zien samen met de andere egalia op de credenstafel.

De formulering van deze eed of belofte is vastgelegd in de Wet beëdiging en inhuldiging van de Koning. De eed of belofte op het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet:

"Ik zweer (beloof) aan de volkeren van het Koninkrijk dat Ik het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Ik zweer (beloof) dat Ik de onafhankelijkheid en het grondgebied van het Koninkrijk met al Mijn vermogen zal verdedigen en bewaren; dat Ik de vrijheid en de rechten van alle Nederlanders en alle ingezetenen zal beschermen en tot instandhouding en bevordering van de welvaart alle middelen zal aanwenden welke de wetten Mij ter beschikking stellen, zoals een goed en getrouw Koning schuldig is te doen. Zo waarlijk helpe Mij God almachtig! (Dat beloven wij!)".


De inhuldigingen van drie Koningen

Links: Op 21 september 1815 werd Koning Willem I ingehuldigd op het Koningsplein te Brussel en woonde hij een Te Deum bij in de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele. Tevoren opende de Koning de vergadering van de Staten-Generaal in het stadhuis. Daar werd de aangepaste Grondwet aangenomen. Hij droeg bij deze gelegenheid de inhuldigingsmantel, toen nog met een hoge kraag. Deze prent, een aquatint door J.N. Gibèle (1775-na 1836) naar J. Paelinck (1781-1839), werd ingekleurd.

Midden: De inhuldiging van Koning Willem II in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, 28 november 1840. De koning zit op de troon, met inhuldigingsmantel. Links en rechts op het podium staan dignitarissen met de rijksbanier, de ceremoniemeesterstaf en het rijkszwaard. Koningin Anna Paulowna zit links vooraan, met haar dochter Prinses Sophie, schoondochter Prinses Sophie van Württemberg en schoonzuster rinses Louise van Pruisen. J.J. Eeckhout (1793-1861) voltooide dit schilderij in 1841.

Rechts: De inhuldiging van Willem III als Koning en de eedaflegging op de Grondwet vonden plaats op 12 mei 1849 in Nieuwe Kerk te Amsterdam.

Links: Koningin Anna Paulowna, zoals zij gekleed was bij de inhuldiging van haar echtgenoot Koning Willem II in 1840. De japon van zilverlamé, de overmouwen en de hofsleep zijn afgezet met hermelijn. Linksachter dit portret schilderde Nicaise De Keyser (1813-1887) de neogotische troon van Koning Willem II, rechts de rijkskroon.

Midden: Koningin Wilhelmina legt de eed op de grondwet af, tijdens de inhuldigingsplechtigheid in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, 6 september 1898. Nicolaas van der Waay (1855-1936), die ook de panelen voor de Gouden Koets schilderde, voltooide dit schilderij in 1899.

Rechts: Dit inhuldigingsportret van Koningin Wilhelmina met de koningsmantel werd geschilderd door Thérèse Schwartze (1851-1918) in 1898. De kunstenares gebruikte hiervoor een fotoportret dat H. Kameke op 18 februari 1897 vervaardigde.


Links: Een ontwerp voor de decoraties ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in de Nieuwe Kerk, 1898. De anonieme tekenaar gaf een feestelijk beeld van de kerk met een baldakijn, palmengroen en guirlandes, vlaggen, vaandels en wapenborden.

Rechts: Versiering voor de inhuldiging van Koningin Juliana: het baldakijn boven de ingang van het Paleis op de Dam, gemaakt van blauwe en goudgele velours met goudgalon. Voor-, boven- en zijaanzicht in een technische tekening van de Rijksgebouwendienst, 1948.

Links: Ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898 werd een groot aantal composities geschreven. Deze bundel In 't kroningsjaar met zes liederen van Philip Loots op tekst van J.A. Bakker was populair; er verschenen op zijn minst zeven drukken. Loots (1865-1916) is nu nog het meest bekend als componist van het lied Hannes loopt op klompen.

Midden: "Van de inhuldiging des Konings": Hoofdstuk II, Vijfde Afdeling, Artikel 52, 53 en 54 uit de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. Dit exemplaar van de Grondwet is gemaakt voor de inhuldiging van Koningin Juliana, 6 september 1948. Het is vormgegeven door de bekende oekontwerper Sjoerd H. de Roos (1877-1962) en gebonden in perkament. Voor de inhuldiging van Koning Willem-Alexander wordt een exemplaar in nieuwe vormgeving vervaardigd.

Rechts: In Nederlands-Indië kreeg de troonsbestijging van Koningin Wilhelmina in 1898 veel aandacht. Er werd in Semarang zelfs een gedenkboek uitgegeven, gedrukt in Javaans schrift: "Sri Makoeto, ter herdenking van ons Vorstenhuis en de Inhuldiging van H. M. Koningin Wilhelmina der Nederlanden". Dit is de titelpagina.


Links: Menu van het diner, gehouden in het Paleis op de Dam, na de inhuldiging van Koningin Wilhelmina, 6 september 1898. Zoals gebruikelijk zijn de gerechten in het Frans benoemd. Links is de tafelmuziek vermeld. Daar konden vaderlandse liederen van Valerius natuurlijk niet bij ontbreken.

Rechts: Ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina werd in het Stedelijk Museum in Amsterdam een expositie van Nederlandse klederdrachten georganiseerd. Op de tentoonstelling kreeg de Koningin dit exemplaar van de catalogus. De boekontwerper Tiete van der Laars (1861-1939) schilderde er drie aquarellen in met de dracht van Staphorst, Volendam en Arnemuiden.

Links: Tijdens de intocht en bij de inhuldiging van Koningin Wilhelmina was het centrum van Amsterdam fraai versierd, naar ontwerp van architect Willem Kromhout (1864-1940). Hier de versiering van de Raadhuisbrug; daarnaast een tribune en rechts op de achtergrond het Paleis op de Dam, door Kromhout getekend.

Midden: Ontwerptekening voor het podium, baldakijn en verdere decoraties bij de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in de Nieuwe Kerk, 1898. De kunstenaar, A. H. Trautwein (1851-1919), werkte ook mee aan de decoratie van de Gouden Koets.

Rechts: Ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898 werd deze Kroningskalender in boekvorm uitgegeven. Het blad april is toepasselijk versierd met een portretje van Wilhelmina, randen van bijen en ramshorens en bevat een advertentie en een rijm, dat verwijst naar de pacifistische stroming die rond 1900 in Nederland bestond. Johann Georg van Caspel (1870-1928) gaf dit alles vorm in de toen populaire 'Jugendstil'.

Links: Fotografie was een belangrijk medium om het nieuws van de inhuldiging van 1898 te verspreiden. Ook buitenlandse fotografen kwamen hiervoor naar Amsterdam. Samuel B. Bolas (1860-1932) uit Londen legde vast hoe Koningin Wilhelmina met koningsmantel verscheen op het balkon van het Paleis Noordeinde.

Rechts: Toeschouwers op het terras van patisserie Grimm & Co op de Pasar Besar in Surabaya, in afwachting van de allegorische optocht tijdens de kroningsfeesten ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina, 1898.

Links: Rekening van de hofborduurwerkers J. Verduyn en H. Guichard, onder meer voor levering van "Honderd stuks leeuwen op best rood fluweel,met best goud rijk geborduurd á ƒ 20,- per stuk", geleverd in november 1840. Het is niet uitgesloten dat deze leeuwen gebruikt zijn voor de koningsmantel, door Koning Willem II gedragen bij zijn inhuldiging op 28 november 1840.

Midden: Na de inhuldiging kwam Koningin Wilhelmina terug in Den Haag, waar ook feest gevierd werd. er was onder meer op 13 september 1898 een groot vuurwerk in Scheveningen, waar de torpedoboten Krakatau en Idjen aan bijdroegen met zoeklichten, stralenbundels en vuurpijlen. "… een groote verlichting van Bengaalsch vuur te midden van Oranjezonnen" en tot slot het portret van de Koningin in vuurwerk gaf groot enthousiasme bij de toeschouwers. Illustratie van Petrus van Geldorp (1872-1939) uit het kinderboek Haantje de Voorste door F.H. van Leent.

Rechts: Tekst van de rede, uitgesproken door Koningin Juliana tot de leden van de Staten-Generaal, bij haar inhuldiging in de Nieuwe Kerk op 6 september 1948.

Links: Huldeblijk van de Nederlandse bevolking aan Koningin Emma, bij het einde van haar regentschap, 1898. De gebroeders Grevenstuk ontwierpen een imposante band (66 x 52,5 x 9 cm) met zilveren ornamenten. De inhoud bestaat uit bladen met handtekeningen en topografische tekeningen. De band ligt op een manshoge lessenaar van gebeeldhouwd eikenhout.

Midden: Koning Willem I grondlegger van het Koninkrijk der Nederlanden staand met zijn hand op de Eerste Grondwet uit 1815 van ons land.

Rechts: Een Gala-uniform van een Minister ten tijde van de regering van Koning Willem III.


Links: De Nederlandse Kroon uit 1840 en Rechts: De Scepter uit 1840.

Links: Koningin Juliana en Prins Bernhard op het podium van de Nieuwe Kerk tijdens de inhuldiging op 6 september 1948. Omringd door de leden van haar hofhouding spreekt de Koningin haar rede uit.

Midden: De troon van Koning III waarop hij zat ten tijde van zijn ambtsaanvaarding.

Rechts: Het Koninklijk gezin voor de eerste officiele foto direct na de inhulding en troonrede.


De beveiliging van de credenstafel met daarop de Kroon, de Scepter, de Grondwet en de Rijksappel door de manschappen van de Binnenlandse Strijdkrachten. (1948)

De credenstafel die gebruikt wordt om alle Regalia van het Koninkrijk der Nederlanden ten toon te stellen. De Regalia of Rijksinsigniën zijn heraldische tekenen van de rang van de Koning en het Koninkrijk der Nederlanden: Kroon, Scepter, Rijksappel, Rijkszwaard en Rijksbanier. De Regalia liggen tijdens de inhuldiging in de Nieuwe Kerk op de zogenaamde credenstafel, of ze worden meegedragen in de stoet en vastgehouden door twee personen ter weerszijden op het podium in de Nieuwe Kerk. De Regalia die bij de inhuldiging op 30 april aanstaande gebruikt worden, zijn vervaardigd in 1840. In dat jaar gaf Koning Willem II opdracht nieuwe Regalia te maken voor zijn inhuldiging Sindsdien zijn ze bij elke inhuldiging gebruikt.