Koninklijke Verzamelingen 

Schilderijen en Afbeeldingen

Schilderijen in alle soorten en maten werden door de diverse Geslachten van Oranje en Nassau in de loop van de tijden verzameld. In veel gevallen posserden de onderhavingen ook voor de onderscheiden schilders. Ziehier het gevolg van deze creatieve uitspattingen van een aantal van hen. De stukken zijn afkomstig uit de vele nalatenschappen in honderden jaren verzameld en bewaard door hun nakomelingen.

Maria Louise van Hessen Kassel en Augusta van Pruisen.

PORTRET VAN MARIA LOUISE VAN HESSEN-KASSEL

Maria Louise 'Marijke Meu' van Hessen-Kassel, prinses van Oranje (1688 - 1765)

Op 25 mei 1954 werd de intocht van Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765) in Leeuwarden nagespeeld. Met historische kostuums, ruiters en duizenden mensen langs de kant leek het wel alsof een vorstin van Friesland werd binnengehaald. Blijkbaar was de Maria Louise nog steeds populair in Leeuwarden. Ook in de recente geschiedenis is er veel aandachte geweest voor 'Marijke Meu', 250 jaar naar haar overlijden werd er op 9 april 2015 een tentoonstelling gewijd aan de stammoeder van het Nederlandse koningshuis in het Princessehof (Leeuwarden). Op 23-jarige leeftijd was Maria Louise regentes geworden namens haar zoon Willem IV (1711-1751), na zijn overlijden bekleden zij dezelfde functie voor haar kleinkind Willem V (1748-1806). In de 18de eeuw werd zij vooral geroemd om haar soberheid, bovendien zou Maria Louise de 'joelende straatjeugd' altijd verblijd hebben met suikergoed als zij door de Friese stad trok.

Schilder toegeschreven aan Volders, Louis (1660-1711), datering circa 1710.

Portret van Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765) in de vorm van een borststuk, de prinses van Oranje is en face naar links weergegeven. Zij draagt een blauw zijde japon met gouden front wat van voren gesloten is met juwelen. Om de schouders draagt Maria Louise een hermelijnen mantel, de Prinses heeft hoog opgewerkt blond haar met daarin een juweel.

Techniek: olieverf op doek, hoogte 77 cm en breedte 60 cm.

PORTRET VAN AUGUSTA VAN PRUISEN

Augusta van Pruisen, Keurvorstin van Hessen-Kassel (1780 - 1841).

Augusta (1780-1841) en haar echtgenoot besloten in 1815 formeel uit elkaar te gaan. Dankzij deze scheiding kon de Pruisische prinses binnen de regels van het hof haar eigen leven leiden. Haar residentie Schönfeld bij Kassel werd een centrum voor de opkomende romantische beweging. Zij begaf zich zo binnen de kringen van bekende Duitse kunstschilders. In dit portret is Augusta niet afgebeeld als prinses, maar als schilderes.

Schilder mogelijk Bury, Johann Friedrich (1763-1823), Datering circa 1815.

Het portret van Augusta van Pruisen (1780-1841) is in de vorm van een kniestuk, zij is en face naar links weergegeven. De prinses draagt een donkere japon voorzien van een grote witte kraag met punten, in het haar heeft zij pijpekrullen en een vlecht om het hoofd. In de rechterhand heeft zij een penseel, in de linkerhand een palet, daarnaast zijn penselen en een schildersstok afgebeeld. Prinses Augusta zit op een rood kleed. Links van haar is een engel of putti afgebeeld. In de achtergrond is een doek te zien.

Techniek: olieverf op doek. Materiaal: olieverf, doek, hoogte 91 cm en breedte 71 cm.

PORTRET VAN WILLEM FREDERIK

Willem Frederik, vorst van Nassau-Dietz (1613 - 1664)

De tak van Nassau-Dietz was tot stand gekomen na het overlijden van Jan van Nassau (1535-1606), de jongere broer van Willem van Oranje (1533-1584). De laatste had met het erven van de Franse stad Orange de titel 'Prins van Oranje' aangenomen. Zo waren de bbezittingen in de Nederlanden over twee verschillende linies van de familie Nassau verdeeld. Willem Frederik (1613-1664) was kleinzoon van Jan van Nassau en zodoende stadhouder van Friesland. Door deze machtige positie was hij een bedreiging voor de nakomelingen van Willem van Oranje, hij maakte immers als Nassau ook aanspraak op de Nederlandse bezittingen. Na het overlijden van Prins Willem II (1626-1650) – de kleinzoon van Willem van Oranje - werd hij ook stadhouder van Groningen en Drenthe. Pas in 1702 kon de kwestie tussen de twee geslachten worden opgelost; door het kinderloos overlijden van Prins Willem III (1650-1702) van Oranje, gingen alle titels en bezittingen over op Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711), de kleinzoon van Friese stadhouder. Hiermee ontstond het nog bestaande geslacht Van Oranje-Nassau, hierdoor is Willem Frederik een stamvader van het Nederlands Koningshuis.

Schilder in de trant van Volders, Louis (1660-1711), Datering 1650 - 1700.

Mansportret in de vorm van een borststuk van Willem Frederik (1613-1664), de vorst van Nassau-Dietz is en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een harnas waar een oranje sjerp van de linkerschouder naar zijn middel geknoopt is. Willem Frederik heeft lang licht blond haar en staat voor een rode stoffen achtergrond.

Techniek: olieverf op doek. Materiaal: olieverf, doek, hoogte 77 cm en breedte 60 cm.

PORTRET VAN MARIA HENRIËTTE STUART

Maria Henriëtte van Engeland, prinses van Oranje (1631 - 1660).

Maria Stuart (1631-1660), de eerste docher van Karel I van Engeland (1600-1649), trouwde al op tienjarige leeftijd met de latere stadhouder Willem II (1626-1650). Toen circa 9 jaar later dit portret werd vervaardigd was het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672) aangebroken. Bovendien was op 30 januari 1649 haar vader onthoofd, waarna een nieuw Brits parlement de macht greep. Onder leiding van Oliver Cromwell (1599-1658) verklaarde Engeland in 1652 oorlog aan de Republiek. Ondanks deze uitzichtloze situatie had de prinses een belangrijke troef in handen: haar zoon Willem III (1650-1702) had, meende men, recht op de Britse troon. Zodoende hadden Maria Stuart en de Republiek een gemeenschappelijke vijand. Om te laten zien dat Maria Stuart het goed maakte werden er portretten vervaardigd, zoals dit schilderij van Honthorst (1592-1656), die naar haar aanhangers werden gezonden.

Schilder Honthorst, Gerard van (1592-1656), circa 1655.

Portret van Maria Stuart (1631-1660), voorgesteld ten halven lijve met lichaam en hoofd schuin naar links edraaid, aanziend. De prinses draagt een deels opgestoken donker pijpenkrullenkapsel, een gedecolleteerde japon van witte zijde met op de borst een vierkante juwelen broche met peerparelpendant en om de hals een parelsnoer. De Prinses is voor een egale grijze achtergrond geplaatst.

Techniek: olieverf op paneel. Materiaal: olieverf, hout, hoogte 58,5 cm en breedte 46 cm.

Koning-Stadhouder Willem III en Koning Willem III.

PORTRET VAN KONING-STADHOUDER WILLEM III

Willem III, Koning van Groot-Brittannië, Prins van Oranje (1650 - 1702).

De zeventwintigjarige Willem III (1650-1702) is hier afgebeeld in harnas met een veldmaarschalk staf. De prins was tijdens het Rampjaar (1672) bevelhebber van het leger en stadhouder van de Republiek geworden. In 1677 werd het verloren oorspronkelijke portret (prototype) van hem vervaardigd. Willem III zou datzelfde jaar trouwen met zijn nicht Maria Stuart II (1662-1694).

De katholieke Engelse koning hoopte met het huwelijk de Anglicaanse kerk tegemoet te komen. Britse edellieden zagen niets in een katholieke Koning, door middel van een samenzwering met Willem III kon zijn schoonvader van de troon worden gestoten.

Hij was door het huwelijk met een Engelse prinses een waardige opvolger geworden. Deze 'Glorious Revolution' (1688) maakte Willem III koning van Engeland

Het vroege portret van Lely werd volop gekopieerd en verspreid, dit is een van de versies, soms is de helm op het schilderij vervangen door een kroon.

Rol onbekend foutief toegeschreven aan Kneller, Gottfried (Sir) (1646-1723)

Schilder naar schilderij van Lely, Peter (Sir) (1618-1680), Datering na 1677.

Mansportret van Willem III (1650-1702) in de vorm van een kniestuk, de stadhouder-koning is aanziend en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een harnas en een kanten jabot. In de rechterhand heeft hij een veldmaarschalkstaf, een jachthond kijkt naar hem op, zijn linkerhand rust op een helm. Willem III is voor een achtergrond met landschap en krijgsgewoel geplaatst.

Techniek: olieverf op doek, hoogte 124,5 cm en breedte 102 cm.

PORTRET VAN WILLEM III

Willem III, koning der Nederlanden (1817 - 1890)

In 1883 ontving Pieter de Josselin de Jong (1861-1906) een kunstprijs uit de handen van koning Willem III (1817-1890). Hierna maakte zijn werk tot viermaal toe deel uit van de Nederlandse inzending op een wereldtentoonstelling. Toen zijn naam en faam groter werd kreeg hij zeer voorname opdrachtgevers. Zo maakte de jonge schilder diverse portretten van koningin Wilhelmina (1880-1962) en koningin Emma (1858-1934). Toen Willem III overleed kreeg De Josselin de opdracht dit portret te maken als een herinnering aan de koning.

Schilder Josselin de Jong, Pieter de (1861-1906), gedateerd 1891.

Het portret van Willem III (1817-1890) is in de vorm van een kniestuk, de koning is en face naar links weergegeven. Hij draagt een marine-uniform met gouden epauletten, op de borst heeft hij borststerren van de Militaire Willemsorde, Orde van de Nederlandse Leeuw en het dienstkruis. Zijn linkerhand heeft hij aan een sabelgevest, op de rechterarm heeft hij een steek met witte struisveren.

Techniek: olieverf op doek, hoogte: 148 cm en breedte 100 cm.

FAMILIEPORTRET VAN DE KINDEREN VAN STADHOUDER WILLEM V

Willem George Frederik, Prins van Oranje-Nassau (1774 - 1799) Willem I, Koning der Nederlanden (1772 - 1843) Louise van Oranje, Hertogin van Brunswijk-Wolfenbüttel (1770 - 1819) Frederik II 'de Grote', Koning van Pruisen (1713 - 1786) Willem I 'de Zwijger', Prins van Oranje (1533 - 1584).

In 1788 maakt Johann Friedrich August Tischbein een portret van de drie kinderen van Willem V en Wilhelmina van Pruisen. Uit de rekening en kwitanties blijkt dat dit portret een gezamenlijk cadeau was van de drie kinderen aan hun moeder. Elk van de kinderen droeg een derde deel bij aan de kosten van het portret. Ook de lijst werd op eenzelfde manier betaald en geleverd door de lijstenmaker Hendrik Ebbens. Ebbens omschreef de lijst in zijn rekening: 'Een vergulde lijst gemaakt, met nissen op de hoeken & lofwerk anticq' (20 november 1788). De nissen duiden op de vierkanten met rozetten op elke hoek van de lijst. Het 'lofwerk anticq' verwijst naar de classicistische ornementen op de lijst.

In 1985 hing het schilderij in de Groene Salon op Huis ten Bosch, met nog steeds dezelfde achttiende-eeuwse lijst. Ook vandaag de dag siert deze lijst het schilderij. Aan de rechterzijde zit Frederik aan een secretaire. Op deze secretaire staat een bronzen buste van Willem de Zwijger. Op de sokkel staan de letters WIPO; Willem Prins van Oranje. Hiermee wordt aangeduid dat de kinderen in een lijn staan met de Vader des Vaderlands. Op de achterwand is een mediallon met het hoofd van koning Frederik II de Grote van Pruisen. Op het medaillon staat de tekst: 'FREDERICVS. II. BORVSSORVM. REX' geschreven. Dit als verwijzing naar de Pruisische afkomst en uit dankbaarheid. Links op het schilderij is een kaart van de Nederlanden weergegeven. Hierop zijn duidelijk delen van België en het gewest Zeeland te zien.

Schilder Tischbein, Johann Friedrich August (1750-1812), gedateerd 1788.

Familieportret ten voeten uit van koning Willem I (1772-1843), prins Willem George Frederik (1774-1799) en prinses Louise (1770-1819). De kinderen van Willem V (1748-1806) zijn in een vertrek op Paleis het Loo afgebeeld. Links staat Willem I met naast hem, gearmd, zijn zuster Louise, die een brief vasthoudt. Rechts zit Frederik aan een secretaire. Op deze schrijftafel ligt een opgeslagen atlas, een drietal boeken en bovenop het meubel staat een bronzen buste van Willem de Zwijger. Op de sokkel staan de letters WIPO; Willem Prins van Oranje. Achter Frederik is een deel van een globe zichtbaar. Op de achterwand is een mediallon met het hoofd van koning Frederik II de Grote van Pruisen. Op het medaillon staat de tekst: 'FREDERICVS. II. BORVSSORVM. REX' geschreven. Links op het schilderij ligt op een meubel een kaart van de Nederlanden, waarop delen van België en het gewest Zeeland te zien zijn.

Techniek: olieverf op doek. hoogte 234,5 cm en breedte 305,5 cm.