Koninklijke Verzamelingen 

Majesteitelijke Geschenken

VLAG VAN JACOB WILLEM PRONK

Jacob Pronk (1762-1838) was reder en bezat een badhuis aan het Scheveningse strand. Tijdens de Franse inval in 1795 had hij prins Willem V (1748-1806) en zijn gezin geholpen vanaf het strand over zee richting Engeland te vluchten. Bijna dertig jaar later stond hij er weer, ditmaal om prins Willem Frederik, later koning Willem I (1772-1843), aan land te helpen. Door zijn contacten langs de kust en de weg naar Den Haag – als ondernemer zou hij het hele dorp gekend hebben - had Pronk de taak om te controleren of de prins wel of niet aan land kon gaan. Toen het veilig was en de prins per sloep naar het strand werd gebracht wuifde Pronk hem met deze vlag toe. Gedateerd 1813

De vlag van Jacob Willem Pronk (1762-1838) bevindt zich samen met een afbeelding van de reder, een schildering van de Landing op Scheveningen en een briefje met daarop de tekst 'een dierbaar aandenken van wijlen onze geliefde zoon Jacob Willem ter gedachtenis van het vijftig jarig jubilee der gezegende omwenteling in 1813 aan onzen geliefde kleinzoon George ter Laag. Door zijne liefhebbende grootouders Pronk op den 17e November 1863' in een houten kistje met een schuifdeksel met daarop een gekleurde afbeelding van een koets voor een landhuis met daarop een etiket met de tekst '"Vlag gebruikt door Reeder Jacob Willem Pronk bij het inhalen te Scheveningen van Prins Willem Frederik VI'.

De vlag van Jacob Willem Pronk. Materiaal: linnen, wol, katoen, hout, papier.

TAFELSTUK IN DE VORM VAN EEN NAUTILUSBOKAAL

Linksonder: Koning Willem III (1817-1890) ontving in 1874 ter gelegenheid van zijn vijfentwintigjarige regeringsjubileum van de steden en provincies allerlei geschenken. Bij dit nautilusbokaal vormt de zee het overheersende thema in de versiering van het zilverstuk. Zo zijn er dolfijnen, schelpen (die de Wester- en Oosterschelde symboliseren), vissen en visgerei aangebracht. Uit het water rijst een zilveren leeuw op die de stam waar het nautilusstuk op rust, ondersteunt. Op de zijkanten zijn de namen van diverse eilanden te herkennen, dit stuk is onmiskenbaar een geschenk geweest van de provincie Zeeland.

Maker: Zilversmid Kempen, Firma J.M. van, gedateerd 1874

Monumentaal tafelstuk vervaardigd uit verguld zillver. Op het Nautilusbokaal is in vergulde letters het opschrift 'Aan Z.M. Koning Willem III' en 'De Zeeuwen' aangebracht. Aan de voorzijde van de schelp bevinden zich in verguld zilver het Rijkswapen en de jaartallen '1849-1874'. Op het stuk zijn diverse decoratieve elementen aangebracht die de zee representeren. Op de voetrand zijn vergulde schildjes aangebracht met de namen van Zeeuwse eilanden. Op de verticale wand van de voet bevinden zich medaillons waarin een mercuriusstaf, een karnton, vissen en visgerei, korenschoven, groenten en fruit en een rad zijn gegraveerd. De band, om het stuk heen, draagt de tekst 'Luctor et Emergo'. Materiaal zilver, verguld zilver. Hoogte 92 cm, breedte 62 cm en diepte 43 cm .

JAPANSE STANDAARD MET PIJLEN EN BOGEN

Middenboven: Voordat het zwaard het belangrijkste wapen en tevens symbool van de samurai werd, was de pijl en boog het voornaamste wapen.

Te paard schakelden de samurai met pijl en boog hun tegenstanders uit. Deze standaard met pijlen en bogen uit de negentiende eeuw is een ceremoniële set geschonken aan het Nederlandse Koninklijk Huis. In 1862 vond een bezoek van een Japans gezantschap in Nederland plaats. Het was de eerste keer dat een delegatie uit Japan Nederland bezocht. Waarschijnlijk is deze standaard met pijlen en bogen geschonken aan Koning Willem III tijdens de, volgens de Japanse delegatie, hartelijke ontvangst in Holland. Edo-periode, 19e eeuw

'Kacho maki-e chodo gake': zwarte lakwerkstandaard versierd met dier- en plantmotieven. De standaard bestaat uit twee ronde plateaus, verbonden door twee gebogen beugels. In de voet een lade met twee paar handschoenen en reserve snaren voor de bogen. De standaard bevat 23 pijlen en twee bogen.

Materiaal hout, metaal, leer, lak, zijde, goud, koord, veren, hoogte 230,5 cm en breedte 60,5 cm

Van Keizer van Japan aan Willem III, koning der Nederlanden. Geschenk, overhandigd door het gezantschap in 1862, namens Keizer Komei van Japan aan Koning Willem III.

SAMOVAR VAN ANNA PAULOWNA

Rechtsboven: De samovar is een Russische theemachine die op het vuur wordt geplaatst. Er bestaan talloze vormen, doorgaans is het een koperketel met enkele decoraties. Deze stukken, waarvan de grootste in de vorm van een kip, met ivoren kraantjes, waren kostbare geschenken. Het ging hierbij niet om een gebruiksgoed, maar om het bewonderen van bijzonder vakmanschap.

Vernikkeld koperen samovar in de vorm van een kip voorzien van een ivoren kraan en handvatten. Op het stuk zijn Russische inscripties aangebracht: initialen Batasjev, samovarfabriek te Tula.

Materiaal koper, zilver, ivoor, hoogte 28 cm, breedte 22 cm en diepte 23 cm.

<

JUWELENKIST VAN JULIANA

Linksboven: In de vroege 20ste eeuw bestonden er allerlei stijlen naast elkaar. Met name in de schilderkunst ging het snel, juweliers bleven vaak conservatiever. De belangrijkste vervaardigers van sieraden – waaronder degenen die voor het Nederlandse koninklijk huis werkten – hielden vast aan het verleden. Dit juwelenkistje is vervaardigd door het atelier van Philippe Wolfers (1858-1929), die een belangrijke representant van de Belgische Art Nouveau was. De ivoren plaquettes van het juwelenkistje tonen allegorische voorstellingen verfraaid met decoratieve elementen die eerder doen denken aan de rococo. Belangrijke ateliers moesten zo veelzijdig zijn.

Ontwerper: Rudder, Isidore de (1858-1943). Maker: zilversmid Wolfers, Philippe (1858-1929). Gedateerd 1909

De zilveren kist uit het bezit van koningin Juliana (1909-2004) is voorzien van ivoren plaquettes aan de zijkanten, deze voorstellingen worden omlijsten met een gouden rand waarin granaten zijn gevat. Op het zilver zijn diverse decoratieve elementen toegevoegd. Materiaal ivoor, zilver, goud, granaat, hoogte 13,5 cm, breedte 18,5 cm en diepte 12 cm. Schenking datum 1909, van het Hollands-Belgisch Comiteaan Juliana, Koningin der Nederlanden.

SCHILDERDOOS VAN PRINSES WILHELMINA VAN PRUISEN

Rechtsboven: Schilderen was van oudsher vooral een mannenaangelegenheid, maar rond 1800 groeide het aantal kunstenaressen aan het hof. Met name in Berlijn begonnen vrouwen in hun vrije tijd te schilderen. Toen de Pruisische Prinses Wilhelmina (1751-1820) in de Republiek aankwam begon zij met het vervaardigden van schilderijen in allerlei vormen, er zijn zelfs portretminiaturen door de Prinses vervaardigd. In deze schilderdoos zitten potjes met pigmenten, hoewel dit een voor de hand liggende manier van bewaren lijkt, gebruikten kunstenaars hier doorgaans varkensblazen voor.

Met de uitvinding van de verftube in 1840 was het schilderen makkelijker geworden, men hoefde niet meer pigmenten in potjes of in dierlijk materiaal te bewaren, maar kon men het zo vanuit de tube aanbrengen. Met deze uitvinding hoefde de verf niet meer in een atelier geprepareerd te worden, aan het hof konden vrouwen van stand nu ook in de paleistuinen gaan schilderen.

De schilderdoos uit het bezit van Prinses Wilhelmina van Pruisen (1751-1820) is vervaardigd van mahoniehout waarbij de binnenzijde voorzien is van stof om de flesjes te beschermen. De flesjes – waarvan 24 in totaal – bevatten pigmentkorrels.

Materiaal hout, glas, pigment, hoogte 9,0 cm, breedte 25,2 cm en diepte 20,3 cm.

REISKOFFIESERVIES

Dit reiskoffieservies van Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765) behoort tot het vroegste Europese porselein. Hoewel het servies Chinees aandoet, komen deze stukken uit Duitsland. Met de introductie van de Chinioserie was het grofweg halverwege de 18e eeuw mode geworden om in de kunsten Chinese elementen te integreren. De in Meissen gevestigde meester Johann Gregorius Höroldt (1696-1775) was er in geslaagd een palet van zestien kleuren te ontwikkelen waar er eerder slechts vijf bekend waren. Als gevolg hiervan werd er uitgebreid geexperimenteerd met servies.

Porseleinfabriek Meissen porseleinfabriek, porseleinschilder Höroldt, Johann Gregorius (1696-1775), circa 1725.

Het reiskoffieservies van Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765) bestaat uit een koffiekan, pot met deksel en twee oren, pot met deksel en één oor, bus met deksel, klein bord, groot bord, glas in goudkleurige montering en een zilveren couvert bestaande uit mes, vork en lepel. Het porselein is gedecoreerd met een Chinese voorstelling. Materiaal porselein, leer, metaal, goud koffer, hoogte 51 cm, breedte 46 cm en diepte 42 cm.

REGNUM ANIMALE : NATUURKUNDIGE BESCHRYVING EENER UITMUNTENDE VERZAMELING VAN ZELDSAAME GEDIERTEN

Prins Willem V had een 'menagerie', een verzameling dieren die in die tijd in Europa niet of nauwelijks bekend waren. De beheerder, Aernout Vosmaer, publiceerde tussen 1766 en 1804 een serie van 33 beschrijvingen van dieren uit deze menagerie. In dit boek zijn ze gebundeld. Het gaat steeds om een tekst met een afbeelding erbij. De afbeeldingen zijn met de hand ingekleurd.

Dit exemplaar werd in 1987 op een veiling gekocht uit de nalatenschap van de ornitholoog François Haverschmidt. Op de hier afgebeelde titelpagina heeft hij zijn naam geschreven. Schrijver Vosmaer, Aernout (1720-1799) 1766-1804, Elwe, Amsterdam

Incompleet (titelpagina, frontispice, voorbericht en inhoudsopgave ontbreken), gravures met de hand ingekleurd, in eigentijdse band, bekleed met gemarmerd papier, rug voorzien van een etiket van groen leer met goudstempeling.