Koninklijke Verzamelingen 

Waaiers, Boeken en Geschenken

Door de jaren heen hebben de Oranjenazaten tientallen geschenken gekregen die een zeer grote diversiteit in zich kenmerken. Van juwelen, boeken, waaers, gouden en zilveren voorwerpen, prachtige houten en stenen beelden. Het is teveel om op te noemen. Dit alles werd en wordt samengevat in een woord Koninklijke Verzamelingen. Het gebouw waarvoor Koningin Emma de opdracht gaf, is inmiddels een aardig optrekje geworden die de tuinen van het Paleis Het Noordeinde siert met zijn architectonische stijl alsmede inhoud. Hieronder indruk van de inhoud van dit gebouw.

In Japan tijdens de Edo-periode werd de waaier kunstzinnig beschilderd en groeide uit tot grote kunst. Waaiers werden gebruikt als communicatiemiddel, om aandacht te trekken en waren een instrument in de kunst van het verleiden. Zo konden discreet signalen worden doorgegeven aan elkaar. Door de waaier in een bepaalde positie te houden, kon men zo geheime spelletjes spelen. Waaiers vormden in verscheiden dansen een onvervangbaar attribuut. Via de stand van de waaier ten opzichte van het lichaam zond een dame veelzeggende boodschappen uit:

* de waaier tegen de rechterschouder gedrukt betekent iemand helemaal niet moeten * rechteroog met waaier aanraken kwam neer op zo snel mogelijk een afspraakje willen maken * door beide ogen met een waaier te bedekken gaf een dame te kennen dat ze van iemand houdt * als ze de waaier tegen het linkeroor aandrukte wil ze niet dat geheimpjes worden prijsgegeven

In Spanje is de waaier nog steeds populair en een veel gebruikt attribuut (bijvoorbeeld in de Flamenco). De waaier wordt ook gebruikt tijdens Pansori-optredens.

Linksboven: Waaier met een schildpad montuur met de naam 'Hendrik' in diamanten erop aangebracht. Het was een geschenk aan Koningin Wilhelmina van haar man Prins Hendrik ter gelegenheid van hun huwelijk in 1901. Het vouwblad is van Burano-kant, in de stijl van 17de-eeuws Venetiaans kant. Koningin Wilhelmina is met de waaier afgebeeld op een portretminiatuur uit de collectie van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau.

Midden: Deze opvallende waaier is geheel gemaakt van Surinaamse grondstoffen. Het montuur is gemaakt van schildpad, gevangen aan de Surinaamse kust, de knaloranje veren zijn van zeldzame Surinaamse rotshaantjes en ook het goud is uit het Zuid-Amerikaanse land afkomstig. De veertjes van de rotshaantjes zijn buitgemaakt tijdens de expeditie 'Stahel' (genoemd naar de leider Gerold Stahel) die in 1926 voerde naar het Wilhelminagebergte, in het hart van Suriname. De waaier werd aangeboden aan Koningin Juliana en op het been aan de voorzijde is dan ook een gouden gekroonde 'J' aangebracht.

Rechtsboven: Net als de waaier met een afbeelding van een zigeunerin is deze waaier beschilderd door Père Jules Donzel (zijn zoon, eveneens Jules genaamd, was ook waaierschilder). De voorstelling van een tuinfeest is weergegeven in de trant van schilderijen van de 18de-eeuwse kunstenaar Jean Antoine  Watteau. Het parelmoeren montuur is zeer verfijnd gesneden en diverse delen zijn prachtig verguld. De jonge Koningin Wilhelmina is met de volledig geopende waaier afgebeeld op een foto uit 1897.

Linksboven: Deze waaier, hier in zijn prachtige met satijn beklede doos, is onderdeel van een parure, een set juwelen, die Koning Willem III aan zijn jonge echtgenote Emma schonk. De beroemde juwelier Mellerio dits Meller, die zijn oorsprong in de 17de eeuw heeft en nog immer in Parijs gevestigd is, heeft de juwelenset vervaardigd en ontving daar in 1888 maar liefst f. 160.000,- voor. De waaier is uitzonderlijk rijk gedecoreerd met iamanten en robijnen, aangebracht op het schildpad montuur. Het blad is beschilderd door Louis Robert de Cuvillon (1848-ná 1932), een Franse schilder die zijn opleiding heeft genoten aan de Parijse Ecole des Beaux-Arts.

Midden: In 1923 schonk de Vereniging van Zuid-Afrikaanse struisvogelboeren deze waaier aan Koningin Wilhelmina. Aanleiding was haar 25-jarig regeringsjubileum. De waaier, vanzelfsprekend van struisvogelveren, en met een schildpad montuur, heeft aan de voorzijde een gekroonde 'W' bestaande uit diamanten, en meet maar liefst 61 cm. De grootte van de waaier is goed te zien op een staatsiefoto uit hetzelfde jaar waarop Koningin Wilhelmina de waaier in haar hand houdt. De waaier wordt nog steeds bewaard in een prachtige segrijnleren (ofwel: vissenleren) doos met een crèmekleurige voering en een gekroonde 'W' op het deksel.

Rechtsboven: Nadat Koning Willem III in 1890 was overleden had Koningin Emma deze zwartkanten waaier in haar bezit. Het motief van vlinders in het fijne gaas verwijst naar de vergankelijkheid en kortstondigheid van het leven, een gepast motief voor een rouwwaaier. De benen zijn vervaardigd uit materiaal dat prachtig aansluit bij het zwarte kant: ebbenhout.

Rechtsboven: De electriciteitsvoorziening van Nederland, 1926. Ontwerp: Ella Riemersma (29 x 23,5 x 5,5 cm). Net als het Philipsboekje benadrukt dit bandontwerp de technische en industriële vooruitgang. Het is een luxe exemplaar van het gedenkboek dat de Vereeniging van Directeuren van Electriciteitsbedrijven in Nederland uitgaf bij haar tienjarig bestaan. De band is van marokijn, bestempeld met zwart en goud. Op een decoratieve manier zijn elektriciteitsmasten, generatoren en stralingsgolven verwerkt. De versiering is een voorbeeld van Art Deco in boekbandontwerpen.

Linksonder: Fotoalbum van Krynica, Polen, 1937. Binder: Robert Jahoda, Krakau, Polen (32,5 x 47 x 7 cm). De huwelijksreis van Prinses Juliana en Prins Bernhard begon in januari 1937 met wintersport in het Poolse kuuroord Krynica. Daar kregen zij dit album met foto's van de stad en omgeving, ter herinnering aan hun verblijf. Centraal op het in blauw geitenleer gebonden album staat het gestileerde monogram JB, met aan weerszijden geknielde figuren. Belijning in blind- en goudstempeling met bladmotieven geeft deze band een modern aanzien, passend bij het bruidspaar dat ook met de inrichting van Paleis Soestdijk blijk gaf van een eigentijdse smaak.

Middenboven: Gelukwens Menado bij het 40-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina, 1938. Vervaardiger onbekend (32 x 25,5 x 0,5 cm). Ter gelegenheid van haar veertigjarig regeringsjubileum in 1938 kreeg Koningin Wilhelmina van de inwoners van het eiland Menado in Nederlands-Indië een album met handtekeningen aangeboden. De band is uitgevoerd in perkament, waarin patronen zijn uitgesneden en waarop verschillende motieven en een danseres in diverse kleuren zijn geschilderd. Hierachter is de voering van roze satijn zichtbaar. Het achterplat heeft dezelfde versiering en toont een danser. De beide platten zijn verbonden door drie metalen ringetjes.

Rechtsboven: Deze etui voor drie gedenkpenningen is ontworpen door Carel Adolph Lion Cachet (1864-1945), hij is een van de bekendste sierkunstenaars uit de Nederlandse Art Nouveau. In zijn ontwerp ontleende hij zijn motieven aan de natuur, zo zijn er doorgaans pauwen en varens in zijn werk te herkennen. In het midden is een monogram van Koningin Wilhelmina (1880-1962) zichtbaar. Het etui is gemaakt van organische materialen, zo is de hele onderzijde van ivoor. De deksel is voorzien van bloedkoralen knopjes. Ontwerper Lion Cachet, C.A. (1864-1945), gedateerd 1898. Langwerpige doos van ivoor, gevuld met perkamenten,voorzien van decoraties. In het midden is een monogram geplaatst. De doos bestaat uit drie, rechthoekige, zeer vlakke, uitsparingen. De hele onderzijde is van ivoor gemaakt met een koper sluitwerk. De deksel wordt gesloten door twee pennetjes, met bloedkoralen knopjes, aan de zijkanten. Materiaal ivoor, perkament, metaal,,hoogte 2,0 cm,breedte 28,3 cm, diepte 12,0 cm.

Linksboven: EL INGENIOSO HIDALGO DON QUIJOTE DE LA MANCHA

Een uitgave van Don Quichot op klein formaat, in een rijk versierde band in diverse kleuren leer, bestempeld met goud en zilver. De boekbinder René Simier in Parijs maakte zes exemplaren in deze uitvoering. Dit exemplaar was voor Koning Willem I. Simier maakte voor het boekje ook een rode leren doos met het Nederlandse koninklijk wapen op de voor- en de achterkant. schrijver Cervantes Saavedra, Miguel de (1547-1616), 1827, Diddot Mayor, Paris. In speciale rijk versierde band voor Koning Willem I in diverse kleuren leer, met goud en zilver bestempeld, goud op snee, groene moiré zijden schutbladen met goudstempeling, één van zes exemplaren in deze uitvoering op Chinees papier, in rode leren doos met koninklijk wapen in goudstempeling op voor- en achterkant, boekbinder René Simier, Parijs.

Aan Koning Willem I van de uitgever: 'A. S.M. el Rey delos Paises Bajos, el editor' (gedrukt op binnenzijde voorplat)

Rechtsboven: THE AGAM TORAH : THE FIVE BOOKS OF THE TORAH

Een uitgave van de Thora (de eerste vijf boeken van de Bijbel) in het Hebreeuws en het Engels. Het boek is ontworpen door de Israëlische kunstenaar Yaacov Agam. Het verscheen in een oplage van 750 genummerde exemplaren, waarvan dit nummer 675 is. De band is van kunststof. In het voorplat is een zigzagreliëf aangebracht, dat samen met de veelkleurige decoratie een levendig effect geeft. De kleuren lopen door over de boeksnede. Yaacov Agam maakte in dit exemplaar ook nog een tekening. Koningin Beatrix kreeg het boek op 10 april 1997 van premier Benjamin Netanyahu van Israël, bij diens bezoek aan Nederland. In veelkleurige band van kunststof met reliëf, ontwerp Yaacov Agam, veelkleurige boeksnee, gedeeltelijk goud op snee, genummerd exemplaar 675/750, in perspex cassette, achterin een originele tekening van Yaacov Agam. Gesigneerd door Yaacov Agam (de kunstenaar).

Linksboven: SNUIFDOOS VAN ANNA VAN HANNOVER

Deze snuifdoos in de vorm van de kop van een mopshond komt uit het bezit van Anna van Hannover (1709-1759). Dit dier stond halverwege de achttiende eeuw symbool voor de vrouwelijke afdeling van de Vrijmetselarij, zij werden daarom 'mopsen' genoemd. Materiaal goud, agaat, robijn, hoogte 4,5 cm, breedte, 5,5 cmen diepte 6,0 cm.

Middenboven: SNUIFDOOS VAN STADHOUDER-KONING WILLEM III

Willem III, koning van Groot-Brittannië, prins van Oranje (1650 - 1702)

Vanaf de 16e eeuw werd tabak verkrijgbaar in de Nederlanden, uit de Spaanse koloniën in Amerika werd het naar Europa vervoerd. In de 17e eeuw was pruim- en snuiftabak een luxeartikel voor de bovenlaag geworden, de snuifdoos het belangrijkste bijbehorende attribuut. Vrijwel elke man van goede komaf had er een op zak. Er waren allerlei soorten, de meest eenvoudige waren van hout, die van de hoge adel van zilver of goud. De deksel van het doosje was doorgaans voorzien van een portret of andere versiering. Deze snuifdoos toont een portret van Willem III (1650-1702). De Stadhouder-Koning verspreidde gebruiksvoorwerpen met zijn beeltenis erop onder zijn aanhangers. Zo kon men zijn aanhankelijkheid aan de Vorst tonen.

De zilveren snuifdoos uit het bezit van stadhouder-koning Willem III (1650-1702) is ovaal geschulpt. De deksel en bodem zijn van parelmoer. Boven op de snuifdoos – op de deksel – is in reliëf een portret van de stadhouder-Koning aangebracht. Materiaal zilver, parelmoer, hoogte 2,0 cm, breedte 8,0 cm en diepte 5,5 cm

Rechtsboven: SNUIFDOOS VAN STADHOUDER WILLEM V

Vanaf de 16e eeuw werd tabak verkrijgbaar in de Nederlanden, uit de Spaanse koloniën in Amerika werd het naar Europa vervoerd. In de 17e eeuw was pruim- en snuiftabak een luxeartikel voor de bovenlaag geworden, de snuifdoos het belangrijkste bijbehorende attribuut. Vrijwel elke man van goede komaf had er een op zak. Er waren allerlei soorten, de meest eenvoudige waren van hout, die van de hoge adel van zilver of goud. De deksel van het doosje was doorgaans voorzien van een portret of andere versiering.

Deze snuifdoos van Prins Willem V (1748-1806) toont een hond op een kussen, mogelijk dat het hier om een dier gaat waar de stadhouder erg opgesteld was. De snuifdoos kon voorzien zijn van allerlei soorten beeltenissen. ca: 1750 - 1800. Snuifdoos van 'pierre d'Italie' met goud gemonteerd. Op de deksel een afbeelding van een hond op een kussen. Materiaal goud, pierre d'Italie, parelmoer, glas. hoogte 3,5 cm, breedte 4,5 cm en diepte 3,5 cm.

Boven: JAPANS KAMERSCHERM

De Shogun van Japan schonk in 1845 dit kamerscherm aan Willem II (1792-1849) als dank voor zijn advies. De Nederlandse Koning had het Aziatische land geïnformeerd over mogelijke vijandelijke plannen van Engeland. Het land zou met geweld handelscontracten met Japan af willen dwingen, iets wat de Britten eerder met China hadden gedaan. De schermen hebben een symbolische betekenis. Er zijn vier seizoenen zichtbaar, dit duidt op het eeuwige leven. Een bevestiging van de vriendschap tussen Nederland en Japan.

Circa 1845. Het Japanse kamerscherm bestaat in totaal uit zes panelen. De voorstelling is met waterverf op papier vervaardigd en verstevigd met linnen, het doek fungeerd zo als drager, het is vervolgens over de panelen opgetrokken. De scene is door conservatoren van het Kyoto Museum toegewezen aan de 'Keizerlijke School'. Beeld materiaal waterverf drager materiaal papier, linnen, hout geheel hoogte 191 cm breedte 448 cm.