De Huizen van Oranje en Nassau

Koninklijk Verzamelen

Met deze tekst stuurde Rien Poortvliet (1932-1995) in december 1969 voor het eerst een door hem op doek geschilderde kerstkaart aan Prins Bernhard. Vanaf 1971 bood Poortvliet zijn 'Kerstwens-doekjes' aan de Prins èn aan de Koningin, later Prinses Juliana aan. Hij deed dat steevast namens 'het gezin Poortvliet', 'de familie Poortvliet', 'de Poortvlieten' of 'Corrie en Rien Poortvliet'. Dat deed hij op de fiets vanuit zijn woonplaats Soest. Met mede-natuurliefhebber Prins Bernhard ontwikkelde zich een bijzonder hartelijke band. Poortvliet, Marinus Harm, illustrator (Schiedam 7-8-1932- Soest (Utr.) 15-9-1995). Zoon van Zacharias Poortvliet, stukadoor, later kantoorbediende en administrateur, en Cornelia Hermina de Boer. Hij huwde op 23-5-195 6 met Cornelia Bouman (geb. 1933). Uit dit huwelijk werden 2 zoons geboren. Poortvliet overleed in 1995 op 63-jarige leeftijd aan botkanker.

Elk jaar rond de Kerst kwam de kaart van Poorvliet aan op Paleis Soestdijk. In totaal verzond Poortvliet richting Koninklijk Gezin zo'n 23 keerstkaarten. De kaarten die de wereldberoemde illustrator maakte hadden steevast als onderwerp de natuur. Buiten het onderwerp uit de natuur schreef de illustrator steevast zijn wens voor het Koninklijk Gezin er op. In de loop van de jaren ontwikkelde Poortvliet op dit gebied met Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard een hartelijke zeer vriendschappelijke band die met de dood van de illustrator ophield te bestaan.

Van een schildersopleiding aan de academie kon voor Rien Poortvliet geen sprake zijn. In het streng gereformeerde gezin, waarin hij als de oudste van vier zoons opgroeide, werd het kunstenaarschap vereenzelvigd met ontucht, drankzucht en 'armoe op koude zolderkamertjes'. Zo werd hij een autodidact, want de drang om te tekenen en te schilderen liet zich niet bedwingen. Om die reden ging Poortvliet, na in Schiedam de lagere school en gereformeerde MULO te hebben bezocht, als jongste bediende werken op een reclamebureau. Zijn dienstplicht vervulde hij vanaf november 1952 bij de Koninklijke Marine. Poortvliet diende hier 21 maanden, waarvan zeven als telegrafist op het vliegdekschip Hr.Ms. 'Karel Doorman'.

Van een schildersopleiding aan de academie kon voor Rien Poortvliet geen sprake zijn. In het streng gereformeerde gezin, waarin hij als de oudste van vier zoons opgroeide, werd het kunstenaarschap vereenzelvigd met ontucht, drankzucht en 'armoe op koude zolderkamertjes'. Zo werd hij een autodidact, want de drang om te tekenen en te schilderen liet zich niet bedwingen. Om die reden ging Poortvliet, na in Schiedam de lagere school en gereformeerde MULO te hebben bezocht, als jongste bediende werken op een reclamebureau. Zijn dienstplicht vervulde hij vanaf november 1952 bij de Koninklijke Marine. Poortvliet diende hier 21 maanden, waarvan zeven als telegrafist op het vliegdekschip Hr.Ms. 'Karel Doorman'.

Na te zijn afgezwaaid vond Poortvliet in 1954 opnieuw een baan als reclametekenaar, eerst bij Stokvis en daarna bij Lintas, het reclamebureau van het voedingsmiddelenconcern Unilever, waar hij opklom tot senior manager. Deze baan bood weliswaar de noodzakelijke bestaanszekerheid - hij was inmiddels getrouwd met Corrie, zijn MULO-liefde, en was vader van twee zoons - , maar het werk ging Poortvliet op den duur steeds meer tegenstaan. Hij had het gevoel zijn talent 'voor een schotel linzenmoes' te hebben verkocht.

Al vanaf het einde van de jaren vijftig deed Poortvliet in zijn vrije tijd voor verschillende uitgeverijen illustratiewerk, vooral van kinderliteratuur. Zo maakte hij onder meer kleurenomslagen en zwartwittekeningen bij de navertelde sprookjes van Leonard Roggeveen (1959), de leesboekjesreeks Pim, Frits en Ida van Godfried Bomans (1966-1967) en de jeugdseries Lotje (1966-1969) en Saskia en Jeroen (herdruk uit 1966-1969) van Jaap ter Haar. Als natuurliefhebber en hartstochtelijk jager leverde hij in deze jaren tevens illustraties voor boeken als Jagersland (1964), Alleen voor jagers (1967) en Met een kluitje in het riet. Jachttierelantijnen (1968) van zijn jachtvriend de Nijmeegse huisarts Wil Huygen. Poortvliets werk - 'met een losse toets en toch gedetailleerd' (Van Wijk- Sluyterman) - werd gewaardeerd, en eind jaren zestig stelde zijn belangrijkste opdrachtgever, C.A.J. van Dishoeck, directeur van uitgeversconcern Unieboek, hem voor fulltime boekillustrator te worden.

Poortvliet besloot de stap te wagen, en in 1968 zegde hij zijn baan op. Een jaar later verhuisde hij met zijn gezin van Schiedam naar een villaatje in Soestduinen, om daar temidden van de bossen in alle rust te kunnen werken. Hij maakte toen onder meer illustraties voor de herdrukken van de kinderboekenserie Eelke (1971-1972) en de vierdelige Geschiedenis van de Lage Landen (1970- 1971), beide van Jaap ter Haar, de sterauteur van Unieboek. Maar de toezegging dat er voldoende werk voor hem zou zijn, kon de uitgeverij uiteindelijk niet gestand doen.

Aangezien hij wel zijn gezin moest onderhouden, besloot Poortvliet in 1972 zelf een boek samen te stellen met louter tekeningen en aquarellen van eigen hand en zonder enige tekst. Als onderwerp koos hij zijn geliefde jachtsport en het dierenleven in het bos. Het werk verscheen onder de titel Jachttekeningen en werd tot zijn opluchting goed verkocht. In dit boek toonde Poortvliet zijn grote talent als 'beestenschilder', zoals hij zichzelf graag noemde. In een poging aan te knopen bij dit succes publiceerde hij het jaar daarop ... de vossen hebben holen(1973), waarin hij opnieuw de zoogdieren en vogels van de Veluwe in beeld bracht. Bij de kleurenafbeeldingen werden zijn handgeschreven toelichtingen afgedrukt. Ook dit werk werd een succes, zij het niet bij natuurbeschermers die hierin een schijnheilige poging zagen 'de jachtsport in het jasje van een lief dierenboek aan het grote publiek te slijten'.

Met Jachttekeningen en ... de vossen hebben holen schiep Poortvliet het genre van wat hij 'kijkboeken' noemde: educatieve plaatwerken van groot formaat waarin een bepaald onderwerp in al zijn aspecten letterlijk 'in beeld' werd gebracht. Poortvliet was daarmee als het ware een 'omgekeerde illustrator' geworden, want in plaats van andermans teksten van afbeeldingen te voorzien, schreef hij nu teksten bij zijn eigen illustraties of vroeg anderen dat te doen. Dit laatste was het geval bij Hij was een van ons (1974), waarin de gelovig-gereformeerde Poortvliet in 82 taferelen het leven van Christus als 'mens onder de mensen' verbeeldde met teksten van predikant en dichter Hans Bouma. Hoewel minder toegankelijk dan de jachtboeken bleek dit werk eveneens bij een breed publiek aan te slaan. Het gaf Poortvliet genoeg vertrouwen ook andere onderwerpen dan dieren in de vrije natuur in beeld te kunnen brengen.

Op die manier zag hij zichzelf graag, in de traditie van Cornelis Jetses, Johan Isings en Tjerk Bottema. Hij was vooral in technisch opzicht een bijzonder begaafd illustrator, die met slechts een paar lijnen de beweging van een dierenlichaam of een gelaatsuitdrukking wist over te brengen (Algemeen Dagblad, 19-9-1995). Hoewel Poortvliet zich met zijn 'kijkboeken' tot ver over de grenzen grote populariteit verwierf, bleven de meningen over de artistieke waarde van zijn werk zeer divers.

Copyright: 2008 - 2023: All rights reserved. Development by Henri,
Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.