Koninklijke Verzamelingen 

Cadeaux en Geschenken

In 1895 besloot Koningin-regentes Emma in de tuin van Paleis Noordeinde een archiefgebouw neer te zetten in neoclassicistische stijl. Het voor die tijd moderne gebouw werd in 1899 in gebruik genomen. Na 1945 werd de directeur van het Koninklijk Huisarchief ook beheerder van de historische kunstcollecties in de paleizen. Prinses Juliana droeg het gebouw in 1993 over aan de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau. Het gebouw is in 1997 gerenoveerd. In 1998 kwamen er nieuwe ondergrondse depots.

HINDELOOPER SLEE VAN PRINS WILLEM-ALEXANDER

Op 4 maart 1968 waren er tientallen Nederlandse journalisten aanwezig in het Oostenrijkse Lech om een foto te maken van de koninklijke familie. De Tijd plaatste de volgende dag een foto van de eenjarige prins Willem-Alexander in de Hindelooper slee, voortgeduwd door zijn ouders. In het bijschrift meldde de krant: 'Voor het eerst is ook de kleine Willem-Alexander door zijn ouders mee naar het buitenland genomen. Gistermiddag mocht hij in een speciaal voor dat doel overgebrachte Hindelooper slee poseren.'

Ontwerper atelier van Roosje Hindeloopen. Gedateerd: voor 1968.

De slee bestaat uit een opengewerkte zitbak rustend op twee evenwijdige met metaal beslagen ribben. Het snijwerk aan de voorzijde loopt uit in een vergulde zwanenkop. De slee is donkergroen beschilderd met, rode randen, vergulde lijnen en bloemmotieven, die kenmerkend zijn voor de beroemde regionale volkskunst uit Hindeloopen. Op de achterzijde van de slee (het hakkebord) is centraal een rond medallion geschilderd. Het medallion heeft een voorstelling van een Nederlands landschap met molen. Aan de voorzijde is een soortgelijk medallion geschilderd. De slee kan glijdend worden voortbewogen door te duwen.

Materiaal: verf, hout, metaal, hoogte 89 cm, lengte 122 cm, breedte 52 cm.

Reigning Queens.

ANDY WARHOL: REIGNING QUEENS

De pop-art kunstenaar Andy Warhol maakte in 1985 een serie van zestien zeefdrukken met portretten van de vier op dat moment regerende Koninginnen: Koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk, Koningin Margarethe II van Denemarken, Koningin-regentes Ntombi Twala van Swaziland en Koningin Beatrix. In dit boek zijn ze afgedrukt, met een toelichtende tekst. Koningin Beatrix kreeg dit exemplaar van de kunstenaar.

Schrijver Tegenbosch, Lambert, Uitgave 1985, Mulder, Amsterdam.

Genummerd exemplaar 0241

Aan Koningin Beatrix van Andy Warhol (de kunstenaar): 'to your majesty Queen Beatrix, love, Andy Warhol, June '85 n.y.'

BIJOUTERIEDOOS VAN EMMA

Op dit juwelenkistje zijn de wapens van Nederland en Waldeck-Pyrmont aangebracht. Koningin Emma (1858-1934), prinses van deze Duitse Staat, was op 7 januari 1879 met Koning Willem III (1817-1890) getrouwd. Anderhalf jaar later, op 21 augustus 1880 werd Prinses Wilhelmina geboren. In de 19de eeuw was het in hogere kringen gebruikelijk bij huwelijk en geboorte sieraden cadeau te doen. Deze juwelenkist werd geschonken 'namens de dankbare bevolking van Suriname', zo kon Emma haar cadeaus in deze kist bewaren.

Zilversmid Kempen & Zn, J.M. van, gedateerd 1882.

Deze zilveren juwelenkist is verfraaid met gouden bloemdecoraties. De deksel draagt een gouden kroon en de in emaillen uitgevoerde wapens van Koning Willem III (1819-1890) en Koningin Emma (1858-1934). Op de voorzijde is het oude wapen van Suriname aangebracht en de achterzijde is gedecoreerd met – in blauw geëmailleerd – de tekst: ''Hulden van de dankbare bevolking van Suriname aan Koning Willem III en Koningin Emma 1882''. De binnenzijde is gecapitonneerd bekleed met lichtblauwe zijde. De onderzijde van het kistje is van hout.

Materiaal: zilver, goud, emaillak, hoogte 22 cm, breedte 22,5 cm, diepte 17,5 cm.

JUWELENKIST VAN JULIANA

In de vroege 20ste eeuw bestonden er allerlei stijlen naast elkaar. Met name in de schilderkunst ging het snel, juweliers bleven vaak conservatiever. De belangrijkste vervaardigers van sieraden – waaronder degenen die voor het Nederlandse koninklijk huis werkten – hielden vast aan het verleden. Dit juwelenkistje is vervaardigd door het atelier van Philippe Wolfers (1858-1929), die een belangrijke representant van de Belgische Art Nouveau was. De ivoren plaquettes van het juwelenkistje tonen allegorische voorstellingen verfraaid met decoratieve elementen die eerder doen denken aan de rococo. Belangrijke ateliers moesten zo veelzijdig zijn.

Ontwerper: Rudder, Isidore de (1858-1943). Zilversmid Wolfers, Philippe (1858-1929), gedateerd 1909.

De zilveren kist uit het bezit van koningin Juliana (1909-2004) is voorzien van ivoren plaquettes aan de zijkanten, deze voorstellingen worden omlijsten met een gouden rand waarin granaten zijn gevat. Op het zilver zijn diverse decoratieve elementen toegevoegd.

Materiaal ivoor, zilver, goud, granaat, hoogte 13,5 cm, breedte 18,5 cm, diepte 12 cm.

Hendrik de Zeevaader en zus Sophie.

PORTRET VAN HENDRIK EN SOPHIE

Hendrik 'de Zeevaarder', Prins der Nederlanden (1820 - 1879) en zus Sophie, Prinses der Nederlanden (1824 - 1897). Het portret van Hendrik en Sophie is vervaardigd door de Belgische schilder Jean-Baptiste van der Hulst in 1834. In 1830 werd hij benoemd tot 'Schilder des Konings', en hij adviseerde bij kunstaankopen en was zelfs restaurator voor werken uit koninklijk bezit. Koning Willem II is de vader van beide kinderen.

Schilder Hulst, Jean-Baptiste van der (1790-1862), gedateerd 1834.

Kniestuk van Hendrik en Sophie en face weergegeven en naast elkaar zitttend tegen een boomstam. Hendrik links zittend in een zwarte broek en zwart jasje met dubbele rij kroopjes. Daaronder een geel vest en rond opstaand kraagje en hoge zwarte Russische muts met goudkleurige band. In de rechterhand houdt hij een rijzweep en zijn linkerarm ligt om de schouders van zijn zusje. Sophie zit rechts in een witte japon met ballonmouwen en looikraagje. Daaroverheen draagt ze een blauw schort met geborduurde rand. Haar donkere haar is in het midden gescheiden. Haar rechterarm heeft ze om een zwart/wit hondje en een strohoed met lint hangt om haar linkerarm. Het schilderij zit in een vergulde lijst.

Materiaal: olieverf, doek, hoogte 126,0 cm, breedte 111,0 cm.

DEUXIÈME MESSE SOLENNELLE

Een van de componisten die een muziekstuk in een prachtig versierde band aan koning Willem III zonden was Antoine Bessems uit Antwerpen. Hij genoot zijn opleiding aan het conservatorium in Parijs, waar hij deel uitmaakte van het Italiaanse operaorkest. Bessems componeerde kerkmuziek en instrumentale werken. Vooral werd hij bekend in connectie met een werk van Hector Berlioz. Deze had eveneens een Messe solennelle geschreven, maar was daar na twee uitvoeringen in Parijs zo ontevreden over dat hij het verbrandde. Althans, zo laten zijn memoires geloven.

In werkelijkheid gaf hij de mis aan Antoine Bessems, naar aanleiding van hun langdurige vriendschap, aldus de aantekening van Bessems op de partituur. Na diens dood verdween de mis van Berlioz, evenals de drie missen van Bessems zelf, in een muziekkast bij een kerkorgel in Antwerpen. In 1991 kwamen alle missen aan het licht, terwijl al die tijd ook een afschrift van de Tweede mis van Bessems in de Koninklijke Verzamelingen was.

Componist Bessems, Antwerpen. Koor (4-stemmig) en piano. [ca 1847], [s.n.], [S.l.]

Band in rood leer met goudstempeling, opdrachtpagina in goud en zilver gedrukt, band bijeengebonden met rood lint, schutbladen wit moiré-papier, decoratief kader in goudstempeling langs schutbladen, goud op snee

Aan koning Willem III van de componist:

'Offerte A Sa Majesté Guillaume III. Roi des Pays-Bas, Grand Duc de Luxembourg, Duc de Limbourg, par Son très humble et très obéissant.

Serviteur A. Bessems' (gedrukt)

GUILLAUME DE NASSAU OÙ 15 ANS D'HISTOIRE : OPÉRA HÉROÏQUE EN TROIS ACTES

In de opera 'Guillaume de Nassau' worden drie episodes uit het leven van Willem de Zwijger beschreven, die zich afspelen in respectievelijk Willebroeck (1568), Leiden (1574) en Delft (1584). Naast Willem de Zwijger spelen Louise de Coligny, prins Maurits en Balthasar Gerards een rol. De eerste uitvoering van de opera vond plaats op 20 september 1832 in het Théâtre Français in Den Haag, waar Mézeray sinds twee jaar kapelmeester was. De decors voor de uitvoering waren vervaardigd door Barholomeus Johannes van Hove die een grote beroemdheid genoot in de Franse Schouwburg. Uit krantenrecensies weerklinkt groot enthousiasme over de uitvoeringen van de opera, die in de maanden na de première nog diverse keren in reprise ging. Ook later zou de opera nog enige keren terugkeren op het repertoire van de Schouwburg.

De roodleren band is vervaardigd door hofboekbinder Willem Carbentus. Componist Mézeray, Louis Charles Lazare Costard de (1810-1887), tekstschrijver Durand, Ch.

Soli, koor (4-stemmig) en orkest, [1832], [s.n.], [S.l.]

Manuscript, band in rood leer met goudstempeling, titelpagina gekalligrafeerd, goud op snee, band vervaardigd door Willem Carbentus

Aan Koning Willem I: 'Dédié à S.M. Guillaume Ier Roi des Pays Bas'

RIJKELIJKE GEDECOREERD KISTJE VAN VAN HEUTSZ AAN KONINGIN WILHELMINA

Kistje van Van Heutsz aan Wilhelmina en de foto.

Bij zijn terugkeer naar Nederland in 1904 neemt hij een bijzonder cadeau mee voor koningin Wilhelmina: een rijkelijk gedecoreerd kistje met ruim 100 foto's van Atjeh erin. Eén van deze foto's is hier afgebeeld. Dit betreft een foto van Van Heutsz met zijn militaire staf, op expeditie in Baté Ilië. Zo overhandigt hij zijn verovering symbolisch aan de jonge Koningin. Direct erna volgt zijn benoeming tot Gouverneur-Generaal van heel Nederlands-Indië.