De Huizen van Oranje en Nassau

Vorstelijk Verzamelen
Vlag BelgieVlag NederlandGouden KroonGouden KroonVlag LuxemburgVlag Duitsland
Bronvermelding

 Koninklijke Verzamelingen 

Majesteitelijke Afbeeldingen en Schilderijen

De Koninklijke Verzamelingen zijn gezien de vele Huizen, Geslachten en Dynastiën van Oranje en Nassau, die daaraan deelgenomen hebben, eigenlijk een allegaartje geworden. Er is van van alles bijeengeharkt. Boeken, Tekeningen van o.m. Rembrandt, Schetsen, Muziekstukken van beroemde Komponisten, Meubilair van vooraanstaande ontwerpers, Schilderijen van wereldbekende kunstenaars als Rembrandt en van Gogh maar ook van gewone minder beroemde schilders die slechts lokale bekendheid hadden.

Dit niet alleen, de eerder benoemde Verzanelingen bevatten ook Brieven, Epistels van leden van het nageslacht, Testamenten, Rekeningen van landerijen die onder hun beheer stonden. De omvang is bijna niet te schatten. Planken die kilometers lange informatie omvatten over al die mensen die samen ooit de naam van Oranje en Nassau droegen, Buiten het geschrevene zijn er ook materialen van een wat kostbaardere oorsprong. Diamanten, Opalen, Robijnen, Parels, Gouden, Zilveren en Bronzen voorwerpen die als unikaat kunnen worden aangezien. Beelden van bekende meesters, gemaakt uit marmer en hout.

Willem van OranjePortretminiatuur Willem I van Oranje
Willem van Oranje en een Portretminiatuur van hem.

PORTRET VAN WILLEM VAN ORANJE

Willem I 'de Zwijger', Prins van Oranje (1533 - 1584)

Hoe kan het dat de beeltenissen uit de 17e eeuw van de 'Vader des Vaderlands' zo op elkaar lijken? Tijdens zijn leven was het gebruikelijk om Willem van Oranje (1533-1584) als een trotse militair te portretteren. Na zijn dood is er een bewuste keuze gemaakt om hem neer te zetten als staatsman en de stamvader van het huis Oranje-Nassau. Daarom wordt hij doorgaans weergegeven op latere leeftijd.

Schilder: Atelier van Mierevelt, Michiel Jansz. (1567-1641), circa 1620.

Een mansportret in de vorm van een borststuk van Willem van Oranje (1533-1584), hij is aanziend en face naar rechts weergegeven. De Prins draagt een harnas voorzien van een witte plooikraa en heeft kort donkergrijs haar. De achtergrond is effen grijs.

Techniek olieverf op paneel, hoogte 44 cm, breedte 38 cm.

PORTRETMINIATUUR VAN WILLEM VAN ORANJE

Willem I 'de Zwijger', Prins van Oranje (1533 - 1584)

In Engeland werd halverwege de 16e eeuw de portretminiatuurschilderkunst populair. Beroemde meesters in dit genre waren Nicholas Hilliard (1547-1619) en Isaac Oliver (1565-1617), deze laatste had onder andere de Hollandse edelman Diederik Sonoy (1529-1597) geportretteerd. Rond 1600 waaide deze mode over naar de Republiek en dan met name het Stadhouderlijke hof in Den Haag. Het atelier van Van Mierevelt (1566-1641) sprong handig in op deze ontwikkeling, en ging zo ook in de Republiek portretminiaturen schilderen. In opdracht van Prins Maurits vervaardigde hij diverse schilderijtjes van de stadhouderlijke familie, zo ook van Willem van Oranje (1533-1584). Rond 1800 waren de portretminiaturen weer populair en de schilderijtjes werden fanatiek verzameld, de meesters uit de Gouden Eeuw werden in deze periode gekopieerd, om verzamelingen compleet te maken.

Naar Mierevelt, Michiel Jansz. van (1567-1641), circa 1800.

Het portretminiatuur toont een borststuk van Willem van Oranje (1533-1584), de prins is en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een harnas voorzien van koperen banden, sierknoppen en een smalle witte fraise. De Prins heeft kort donker haar en een puntige baard. Willem van Oranje is voor een donkerbruine achtergrond weer gegeven.


Materiaal: olieverf, koper, drager: diameter 9,4 cm.

Ernst CasimirHendrik CasimitHendrik Casimir II
v.l.n.r. Ernst Casimir, Hednrik Casimir I en Hendrik Casimir II.

PORTRET VAN ERNST CASIMIR

Ernst Casimir, Graaf van Nassau-Dietz (1573 - 1632)

In 1632 sneuvelde Ernst Casimir (1573-1632) bij het Beleg van Roermond. Hij was een neef van stadhouder Frederik Hendrik (1584-1647) en speelde een belangrijke rol bij zijn militaire campagnes. Een jaar eerder had Wybrand de Geest (1592-1661) dit schilderij vervaardigd. Het is een statig portret ten voeten uit, waarin de beschouwer Ernst Casimir makkelijk moest kunnen identificeren. De helm met veren, commandostaf en zijn luxe kleding met kanten kraag vertellen veel over deze man. Hij was een trotse militair en is ook zo afgebeeld.

Schilder: Geest, Wybrand de (1592-1667), datering, circa 1631.

Mansportret ten voeten uit van Ernst Casimir (1573-1632), de graaf van Nassau-Dietz is en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een gele wambuis met broek, het geheel is samengesteld uit goud-okergeel passement. Daarboven draagt hij een borstkuras, tevens draagt hij een platte kanten kraag, hoge rijlaarzen, geborduurde handschoenen en heeft hij in de rechterhand een commandostaf. De linkerhand rust op een helm die voorzien is met oranje struisveren, dit stuk ligt op tafel. De graaf staat op een zwart/wit betegelde vloer.

Techniek: olieverf op doek. Hoogte 196 cm en breedte 121 cm.

PORTRET VAN HENDRIK CASIMIR I

Hendrik Casimir I, Graaf van Nassau-Dietz (1612 - 1640)

De bekende molensteenkraag, kort haar en een baard was in de jaren '30 hopeloos ouderwets geworden. De modebewuste 17e-eeuwer droeg na 1630 een platte liggende kraag, halflang haar en een gladgeschoren gezicht. Hendrik Casimir I van Nassau-Dietz (1612-1640) ging duidelijk met zijn tijd mee. Mode veranderde snel in de Gouden Eeuw, een decennium later was de platte kraag alweer achterhaald. De kraag werd toen geassocieerd met het Spaanse hof en was zo uit de boze geworden. Rond 1650 droegen de heren stoffen uit Indië van kostbaar materiaal, zelfs het harnas werd zo nu en dan vervangen.

In de trant van : Wybrand de (1592-1667), gedateerd 1640.

Mansportret Hendrik Casimir I (1612-1640) in de vorm van een borststuk, de Graaf van Nassau-Dietz is en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een kuras over een wambuis met geborduurde mouwen, daarboven valt een platte wit-kanten kraag. Om de hals heeft hij een keten waar een kruis aanhangt. De Graaf is voor een donkere achtergrond geplaatst.

Techniek olieverf op paneel.Materiaal: olieverf en hout, hoogte 30,5 cm en breedte 25,0 cm.

PORTRET VAN HENDRIK CASIMIR II

Hendrik Casimir II, vorst van Nassau-Dietz (1657 - 1696)

Op 18-jarige leeftijd werd Hendrik Casimir II (1657-1696) stadhouder van Friesland. De Staten van de provincie hadden deze titel tevens erfelijk verklaard voor het huis Nassau-Dietz. Als gevolg hiervan waren Hendrik Casimir II en zijn nageslacht een bedreiging geworden voor zijn neef Willem III van Oranje (1650-1702), stadhouder van Holland en Zeeland. De prinsen bleven hun leven lang in een machtsstrijd verwikkeld. Zo liep Hendrik Casimir II in 1674 over naar Frankrijk. In 1688 keerde hij op verzoek van Willem III - die hem een functie in het Staatse leger beloofde - terug naar de Republiek. Toen de Friese stadhouder niet tot eerste, maar tot derde veldmaarschalk werd benoemd, nam hij ontslag. Enkele jaren later overleed hij.

Met het kinderloos overlijden van Willem III in 1702 kwamen zijn bezittingen in de Republiek terecht bij de zoon van zijn neef Hendrik Casimir II. johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1686-1711) erfde hierdoor de bezittingen van de takken Nassau-Dietz en Oranje: het ontstaan van het geslacht Van Oranje-Nassau.

Schilder: toegeschreven aan Volders, Louis (1660-1711), circa 1690.

Ovaal portret van Hendrik Casimir II (1657-1696) in de vorm van een borststuk, de vorst van Nassau-Dietz is en face naar rechts weergegeven. Hij draagt een harnas met daarover een blauw witte cape, waar een zwart kruis overheen valt. Op het hoofd heeft Hendrik Casimir II een pruik, hij is voor een oneffen achtergrond geplaatst.

Materiaal olieverf, doek, hoogte 77,0 cm, breedte 61,0 cm.

Augusta van PruisenElisabeth Albertine
Augusta van Pruisen en Elisabeth Alberina

PORTRET VAN AUGUSTA VAN PRUISEN

Augusta van Pruisen, keurvorstin van Hessen-Kassel (1780 - 1841)

Augusta (1780-1841) en haar echtgenoot besloten in 1815 formeel uit elkaar te gaan. Dankzij deze scheiding kon de Pruisische prinses binnen de regels van het hof haar eigen leven leiden. Haar residentie Schönfeld bij Kassel werd een centrum voor de opkomende romantische beweging. Zij begaf zich zo binnen de kringen van bekende Duitse kunstschilders. In dit portret is Augusta niet afgebeeld als prinses, maar als schilderes.

Schilder: mogelijk Bury, Johann Friedrich (1763-1823), circa 1815.

Het portret van Augusta van Pruisen (1780-1841) is in de vorm van een kniestuk, zij is en face naar links weergegeven. De prinses draagt een donkere japon voorzien van een grote witte kraag met punten, in het haar heeft zij pijpekrullen en een vlecht om het hoofd. In de rechterhand heeft zij een penseel,in de linkerhand een palet, daarnaast zijn penselen en een schildersstok afgebeeld. Prinses Augusta zit op een rood kleed. Links van haar is een engel of putti afgebeeld. In de achtergrond is een doek te zien.

Materiaal: olieverf, doek, hoogte 91 cm, breedte 71 cm.

PORTRET VAN ELISABETH ALBERTINE ALS KIND

Elisabeth Albertine van Anhalt-Dessau, Hertogin van Saksen-Weiβenfels (1665 - 1706).

Elisabeth Albertine (1665-1706) was het oudste kind van Johan George II van Anhalt-Dessau (1627-1693) en Henriëtte Catharina van Oranje (1637-1708). In de hoge adel was het vrij gebruikelijk om een dochter bij een abdij aan te geven. Zo ook Elisabeth Albertine, op vijfjarige leeftijd werd zij door haar vader naar Herford gezonden. Zij moest hier op den duur de rol van abdis, de vrouwelijk leider, over gaan nemen. Het lijkt erop dat dit schilderij, dat in opdracht van haar ouders is vervaardigd, een herinnering moest worden aan Elisabeth Albertine als kind. Toch zou de Prinses niet altijd in Herford blijven, op 30 maart 1686 trouwde zij alsnog. Uit dit huwelijk werden acht kinderen geboren.

Schilder Moor, Carel de (1655-1738), datering 1670.

Kinderportret ten voeten uit van Elisabeth Albertine (1665-1706), de prinses is zittend en face weergegeven, haar licham is schuin naar links gedraaid. Zij draagt een geel getecoleteerd japon rijk gedecoreerd met goudbrokaat, kanten schot en mouwen en een rode mantel of draperie. In het opgestoken krullend haar heeft Elisabeth Albertine een wit kanten kapje met een zwarte sluier, blauwe linten en bloemen. In de rechterhand heeft zij een mand met rozen. De prinses van Anhalt-Dessau is in een tuindlandschap geplaatst, links is een deel van een oranjeboom zichtbaar met oranjebloesm en appel.

Materiaal olieverf, doek, hoogte 97 cm, breedte 72,4 cm.

Albertine Agnes  en Hienriette Amalia
Albertine Agnes en Henriëtta Catharina

DUBBELPORTRET VAN ALBERTINA AGNES EN HENRIËTTE CATHARINA

Albertina Agnes van Oranje, Vorstin van Nassau-Dietz (1634 - 1696) Henriëtte Catharina van Oranje, Vorstin van Anhalt-Dessau (1637 - 1708)

Gerard van Honthorst (1592-1656) was in 1616 vanuit Utrecht naar Italië getrokken, hier schilderde hij naar Caravaggio (1571-1610), die daar de meest toonaangevende kunstenaar was geworden. In deze periode vervaardigde de Utrechtse meester zelfs diverse altaarstukken voor kerken in Rome en Genua. Na een aantal succesvolle jaren in Italië ging hij terug naar de Domstad. Honthorst's stijl veranderde, in Utrecht werd zijn werk veel gladder. Deze classicistische manier van schilderen werd gewaardeerd, zo kreeg uit onder andere opdrachten van de Engelse en Boheemse koninklijke familie. Frederik Hendrik (1584-1647) kon een schilder met een dergelijke staat van dienst goed gebruiken om het Haagse hof te verheffen.

Zo kwam de meester in dienst van de stadhouder, in deze periode is onder andere dit schilderij vervaardigd. Na zijn overlijden in 1656 raakte hij snel uit de mode, in 1678 schreef de bekende kunsttheoreticus Samuel van Hoogstraaten (1627-1678) 'Hondhorst had in zijn vloeijende tijdt een wakker pinseel gevoert; maar,'t zy om de juffers te behagen, of dat hem de winst in slaep wiegde, hy verviel tot een stijve gladdicheyt'. Ook in latere eeuw was er kritiek op deze manier van schilderen, die zou immers on-hollands zijn.

Schilder Honthorst, Gerard van (1592-1656), circa 1650

Portret van Albertine Agnes (1634-1696) en Henriëtte Catharina (1637-1708) van Oranje in de vorm van een kniestuk, de Vorstin van Nassau-Dietz is en face naar rechts weergegeven en de prinses van Oranje en face naar links. Albertine Agnes draagt een gele japon met witte ondermouwen en fichu, zij heeft parels om de hals en in de oren. Henriëtte Catharina draagt een rode japon met witte ondermouwen en witte fichu, zij heeft parels om de hals en in de oren. Albertine Agnes en Henriëtte Catharina zitten bij een fontein, in de achtergrond is een landschap zichtbaar.

Materiaal olieverf, doek, hoogte 127 cm, breedte 143 cm.

DESSINS POUR LA BIBLE

Een tekening in kleurkrijt en inkt van Marc Chagall, met een geschreven opdracht aan prins Bernhard. De tekening stelt David met de harp voor. Chagall maakte de tekening in het kunsttijdschrift 'Verve', waarin reproducties en originele litho's van zijn illustraties bij de Bijbel waren opgenomen. Het was een geschenk als dank voor de Erasmusprijs, die Chagall op 22 oktober 1960 in Kopenhagen uit handen van prins Bernhard had ontvangen. Het geschenk bestond overigens uit twee delen van dit tijdschrift in boekvorm. Ook in het andere deel maakte de schilder een tekening.

Chacall
Doek van Chacall

Lithograaf Chagall, Marc (1887-1985), schrijver Bachelard, Gaston (1884-1962), 1960, Verve, Paris.

Met originele tekening van Marc Chagall voor Prins Bernhard, originele kleurenlitho als illustratie op voor- en achterplat, originele kleurenlitho als titelpagina, en 24 originele kleurenlitho's in het boek, oplage 6000 exemplaren

Aan Prins Bernhard van de kunstenaar: 'À Son Altesse Royale Le Prince des Pays Bas, Hommage, Marc Chagall, 1960'.