De Huizen van Oranje en Nassau

 Heraldiek Wapens  

Ontstaan Heraldiek, Symbolen en betekenis

Alles wat samenhangt met wapens wordt derhalve Heraldisch genoemd en het gehele complex van Wapenkunde en Wapenkunst heet Heraldiek. De door de Herauten ontwikkelde spelregels berusten op ervaringen uit het Middeleeuwse oorlogsbedrijf. Deze werden door de toenmalige betekenis van die oorlogen wijd en zijd erkend en geaccepteerd. Het basisbegrip hierbij was, dat een ieder - visueel bekeken - zo snel mogelijk diende te worden herkend. Heraldiek kent een aantal hoofdregels. Een van de hoofdvoorwaarden is de kleurregel, dat geen metaal op metaal, noch kleur op kleur gebruikt mocht worden. Op ieder Wapenschild behoorde dus of goud of zilver in noemenswaardige proportie's voor te komen. Behalve de eis van herkenbaarheid van verre - ook in het kleinste formaat! - diende er voldaan te worden aan bepaalde voorwaarden wat betrof de vorm, wilde een teken als Wapen worden aangemerkt.

Op de eerste dag van het bestaan kiest men voor een Wapen en een Vlag, die met veel ceremonieel vertoon wordt ingewijd. Op belangrijke dagen wordt de Vlag gehesen en het Wapen gedragen. De toenemende eigen aansprakelijkheid van de lagere overheidsinstanties tot de kleinste bevolkingsgroepen zorgen ervoor dat Wapens en Vlaggen plaatselijk tot stand komen en vervolgens in leven worden geroepen. Daardoor beschikt een democratisch land als het onze maar ook in vele andere staten in de wereld, vrijwel elke belangrijke groep van mensen, ongeacht waardoor zij zich mee verbonden voelen, over of een Wapen of een Vlag. In veel gevallen zelfs vaak over beiden.

Daarom zijn Wapens ook zeer geliefde emblemen op bijvoorbeeld postzegels en stempels. Ook politieke onwikkelingen vonden hun neerslag in Heraldische vormen. Dat valt waar te nemen bij het stichten van een staat, gemeente, stad, dorp of woongebied. Kijkt u maar eens om u heen. Voorts een heraldische uiting in de vorm van de vlag van een handelaarsorganisatie, een muziekkorps, een lokale kerk, een gilde, een sportvereniging. Allen hebben zij een vaandel, een vlag of een wapen. Ook een vorm van Heraldiek. Alleen is dat niet het Heraldische Wapen dat wij hiermee bedoelen.

Op de volgende pagina's tonen wij u Wapens, Blazoenen, Schilden, Tekens, Emblemen en Tabberd's van ons Vorstenhuis, aanverwante buitenlandse Koningshuizen en verder alles wat we aan Heraldiek dat vooraleerst te maken heeft met de Huizen van Oranje en Nassau, te pakken kunnen krijgen. Dit worden geen formele Heraldische bladzijden, die diepgaand de Heraldiek bespreken of zichtbaar maken. Daar zijn andere bronnen voor die dat veel en veel beter kunnen dan wij. Wat we proberen te doen, is voor de gewone man de Heraldiek toegankelijker te maken op een heldere manier die recht doet aan het onderwerp. Als wij over een korte beschrijving beschikken van het onderwerp, vindt u dat erbij.

Wappenmeister Switserland

Een Wapen, Schild, Teken, Blazoen, Tabberd, Embleem als Afbeelding behoorde te worden voorgesteld op onderdelen van een middeleeuwse wapenuitrusting die door Edelen, Ridders en Herauten werden gedragen. In het bijzonder door een kleine vlag op de lans van de Ridder, een Wapenschild van een Edele, een Boernoes of Tabberd van een Heraut.

Wapens vertegenwoordigen personen of groepen van mensen alsof zij daar aanwezig waren in persoon. Het was en is eigenlijk een merk een herkenbaarheid om die de persoon, die instelling of dat bedrijf die dat had, recht te doen met name voor zijn afkomst, zijn dienstbaarheid en zijn rang. Kort gezegd, het was het aangeven van de rang en nationaliteit van de bezitter van zo'n wapen. Tot zelfs na de dood fungeerde dat Wapen als plaatsvervanger van de overledene. Wat is nu een Heraut en waar komt de term Heraldiek vandaan?

Het verband tussen een Heraut en Heraldiek is wel niet vanzelfsprekend maar ook weer niet zo ongewoon. Herauten waren omroepers, bodes voor het verkondingen van mondelinge boodschappen aan derden.Zijn taak kun je het best ook omschrijven als 'over het leger te waken' ( in het Duits: Des Heeres zu walten). Het is een uitdrukking die waarschijnlijk is ontleend aan het oud-Hoogduitse woord Hariwalt.Via het Franse woord Herault heeft dat woord ingang gevonden in alle Europese talen. Sinds 1285 was het in de Franse taal aanwezig onder de naam Hirau, de Duitse hedendaagse term ervoor is Herold. Daar was sprake pas van in het jaar 1367 en ongeveer gelijktijdig kwam het in Engeland in zwang onder de vertaling Herald.

Het verband tussen een Heraut en een Heraldisch Wapen wordt duidelijk aan de hand van de structuur van het leger en de wijze van oorlogvoering die in de Middeleeuwen plaats vond. De toen bestaande en vaak feodale maatschappij was verwikkeld in eindeloze ruzie's, geweldspiralen waar geen einde aan leek te komen en de over het algemeen daaruit voortvloeiende oorlogen. Twisten die volgens het Ridderlijke ritueel begonnen met in het achterhoofd de overwinning maar ook het verlies. De Heraut moest dat verkondingen.Volgens het artikel "Die Mutter aller Wappen" van Arnold Rabbow, in het Herold-Jahrbuch (deel 15, 2010), zou de erfelijke Heraldiek met een vrouw begonnen zijn: Isabella van Vermandois. Gewoonlijk zag men de man en zijn nakomelingen als de dragers van een wapen bij uitstek omdat zij de wapens hanteerden, maar toch zijn van vrouwen al heel vroeg voorbeelden van familiewapens bekend. Mahaut van Nevers zegelde rond 1234 zelfs met een wapen met een leeuw, dat noch het wapen van haar vader, noch dat van haar echtgenoot was. Het blauw-goud geschaakte wapen van Isabella van Vermandois (1085-1131) wordt door de auteur als het eerste echte erfelijke familiewapen gezien.

Opvallend in het verhaal is dat Isabella het wapen op haar man en kinderen overdraagt in plaats van andersom! Isabella was de dochter van Hugo, Graaf van de in Noord-Frankrijk gelegen streken Vermandois en Valois. Vader Hugo was een strijdgenoot van Godfried van Bouillon en de zoon van Hendrik I, Koning van Frankrijk. Hugo, die al in 1102 stierf, zou geen erfelijk wapen gevoerd kunnen hebben, omdat wapens toen volgens de gangbare theorie nog niet erfelijk waren. Maar er zou een andere lijn zijn waarlangs het bekende schaakwapen vererfd zou kunnen zijn, namelijk via Isabella's moeder, Adelaide, dochter van Herbert IV, Graaf van Vermandois en Valois.

Isabella's zus, Mathilde, huwde met Raoul van Beaugency, die eveneens met het Vermandois schaakwapen zegelde. Isabella zelf huwde op veertienjarige leeftijd Robert I van Beaumont, Graaf van Meulan. Zij kregen 14 kinderen waaronder Waleran, Graaf van Meulan en Worchester. Later knoopte zij een liefdesverhouding aan met Willem II van Warenne, Graaf van Surrey (overl. 1138) en kreeg daaruit een dochter. Na een huwelijk met haar minnaar (intussen had al een scheiding van Waleran plaatsgehad) volgde nog een zoon, Willem III van Waremme, die in 1149 in Anatolië sneuvelde. Het schaakwapen vond navolging bij Isabella's nakomelingen in Groot-Bittannië.

Hoe kon je dat onderscheid tussen vriend en vijand nu maken? Iedere deelnemer aan een Wapenfeit (oorlogshandeling) ongeacht of dit nu een strijd was of een complete oorlog waar duizenden en nog eens duizenden mensen bij betrokken waren, maakte zich herkenbaar door een Wapen of Teken, Embleem of Schild in zijn bezit te hebben. Daaruit bleek wie wat en waar was, vriend of vijand. Voor de boodschapper (Heraut) - die overigens diende te beschikken over een praktisch fotografisch geheugen om het onderscheid in Wapens etc, te kunnen maken - werd dan duidelijk wie de overwinnaar was en wie het slachtoffer. Met die boodschap kon hij terug naar zijn Heer om de uitslag mede te delen. Om zijn veiligheid enigszins te garanderen was deze man gekleed in een Wapenmantel (Tabberd) die aangaf waar hij vandaan kwam en voor wie hij werkte.

Van oorsprong is een Tabbert een lang overhangend bovenkleed met wijde mouwen. dat gewoonlijk ais ambtsgewaad of staatsiekleed werd gedragen. De vermenigvuldiging en de rijkdom aan vormen in de Heraldiek berust niet uitsluitend op de oneindig vele mogelijkheden tot combinatie van bijzondere, geliefde of merkwaardige figuren - eenvoudig of uiterst ingewikkeld, dat maakte niets uit - en van zeer groot aantal figuren uit alle Domeinen van het Heelal. Ook waren geliefd de toepassing van combinatie's van vormen - vaak uiteenlopend - die reële of vermeende rechtsverhoudingen binnen een Constitutie tot uitdrukking wilden brengen. Voorts het feit dat aanschouwelijke voorstellingen van belangrijke historisch gegroeide Staatkundige en Dynastieke betrekkingen erin werden verwerkt, telde zeker mee. Vorm, kleur, versierselen buiten het Wapen zelf, bepaalden vaak het artistieke effect van het totaal.

Grootwapen van Pruisen-Hohenzollern

Een volledig Wapen - zoals het voorbeeld is - bestaat uit een Heraldisch Schild, de Helm en het Helmteken daarop met de dekkleden en de Pronkstukken. Een hoge rang of zekere persoonlijke pronkstukken kunnen erin worden verwerkt tot privileges die daardoor tot uitdrukking worden gebracht.

Het Schild met zijn inhoud, is het hoofdbestandsdeel van het Wapen. De vorm daarvan kwam - tot 1500 - ongeveer overeen met het uiterlijk van een echt strijdschild. De Helm is basis van de Heraldiek. In vroegere eeuwen sloot men bij de gevechten deze en was niemand meer herkenbaar in beeld te brengen door de Heraut. Daarom, ontstond er de wens voor een teken van herkenning. Alleen al daarom moet de Helm niet worden veronachtzaamd en ook het daarop geplaatste teken gaf Naam en Rang weer.

De Schildhouders zijn simpelweg pronkstukken om een en ander fraai te larderen. Deze komen dan ook veelvuldig voor bij Wapens van Staten, Vorsten en Hogere Adel en staan meestal op een voetstuk. Anders versierselen zijn ordetekens, wapenspreuken, wapenmantels en baldakijnen. In latere tijd veroverden banieren en ander wapentuig hun plaats in het geheel. Als voorbeeld voor het combineren van meer Wapens in een schild leent zich daarvoor het Wapen van het voormalig Koninkrijk van Pruisen (zie boven).

Er bestonden eigenlijk drie Wapens van dat Koninkrijk. Een klein Wapen dat in 1701 voor de nieuwe Koningstitel in het leven werd geroepen. Een Tweede Wapen dat bestond uit de Wapens van de elf provincie's waar het Koninkrijk Pruisen - na 1876 - in was opgedeeld en uit het Wapen van de regerende Dynastie, zorgvuldig gerangschikt naar de Feodale Titels die aan de Gewesten afzonderlijk waren toegekend. Onderstaand wordt begonnen met de Wapens van de Friese Nassau', het Geslacht van Nassau-Dietz waaruit ons huidige Konigshuis is ontstaan.

De wapens van de Oranje's door de eeuwen heen, sinds de oprichting van het Koninkrijk.

Copyright: 2008 - 2024: All rights reserved. Development by Henri,
Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.