De Huizen van Oranje en Nassau

Orden en Onderscheidingen

De Huisorde van Oranje

Sinds 1969 is deze orde onderverdeeld in drie orden.

De Orde van Trouw en Verdienste
De Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau

De Huisorde van Oranje wordt verleend aan Nederlanders en buitenlanders die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de Koning of voor het Koninklijk Huis. Het Hoofd van het Huis Oranje-Nassau, de Koning, is Grootmeester van de Huisorde van Oranje. Toekenning van de Huisorde is een volstrekt persoonlijke aangelegenheid van het Hoofd van het Huis van Oranje: hij bepaalt wie in de Huisorde wordt benoemd. In tegenstelling tot een benoeming in de Orde van de Nederlandse Leeuw of die van Oranje-Nassau geschiedt dit zonder betrokkenheid van een minister en wordt bestendigd met een Koninklijke Beschikking.

Deze onderscheiding wordt, zo vermelden de statuten, toegekend "aan Nederlanders en inwoners van de overzeese rijksdelen" die zich
"jegens Ons of Ons Huis bijzondere verdiensten hebben verworven".

De Huisorde wordt verleend in drie graden:

Grootkruis

Deze draagt een kruis dat 68 millimeter lang 54 millimeter breed is aan een 101 millimeter breed oranje lint over de rechterschouder en een ster met het medaillon van de Orde. De grootte van de ster is nooit vastgelegd.

Groot Erekruis

Deze graad draagt een kruis dat 68 millimeter lang 54 millimeter breed is aan een 55 millimeter breed oranje lint om de hals.

Erekruis

De Erekruisen worden aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen. Niet-leden van de koninklijke familie dienen eerst de laagste graad te verdienen voordat zij in een hogere graad kunnen worden benoemd.

De Erekruisen worden aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen. Niet-leden van de koninklijke familie dienen eerst de laagste graad te verdienen voordat zij in een hogere graad kunnen worden benoemd.

De versierselen zijn gelijk aan die van de Grootkruisen, commandeurs en ridders der eerste klasse van de Huisorde van Oranje, zoals die tot 1969 bestonden.

Koningin Wilhelmina stelde de Huisorde van Oranje in op 19 maart 1905; Koningin Juliana wijzigde in 1969 de statuten. De Huisorde werd toen gemoderniseerd en het aantal onderscheidingen in de Huisorde werd teruggebracht tot vier groepen. Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana voerden een ruimhartig beleid in het toekennen van de Huisorde van Oranje. Koningin Beatrix voerde juist een terughoudend beleid, waardoor het ontvangen van de Huisorde een specialere betekenis kreeg. De statuten werden voor het laatst herzien in 2005.

De in 1969 door Koningin Juliana ingestelde Kroonorde is een voor vreemdelingen bestemd deel van de Huisorde van Oranje en heeft vijf graden en drie medailles. De Orde wordt vooral rond staatsbezoeken verleend.

De Kroonorde wordt uitgereikt aan "vreemdelingen die bijzondere diensten jegens het Koninklijk Huis hebben bewezen". De Orde is opgedeeld in de in het diplomatieke verkeer gebruikelijke vijf graden zodat de medewerkers van vreemde hofhoudingen en regeringen een onderscheiding ontvangen die overeenkomt met hun rang en verwachting. Omdat staatsbezoeken een aangelegenheid van de Staat der Nederlanden zijn en niet van het Koninklijk Huis doorbrak de instelling van deze Orde de door de Regering en Kamers gewenste hervorming van het decoratiebeleid. De Koningin ging voorbij aan het advies van de Commissie Houben die door de haar over de door haar gewenste hervorming van de Huisorde was geraadpleegd. Ook de keuze van de naam is omstreden omdat deze onderscheiding niet door de "Kroon" maar door de Koning als privé-persoon (in een "Hofbesluit") wordt verleend. De kritiek geldt evenzeer voor de rangaanduiding; deze Orde heeft geen ridders en geen leden.

De graden van de Kroonorde:

• Grootkruis
• Groot Erekruis met plaque (overeenkomend met Grootofficier)
• Groot Erekruis (overeenkomend met Commandeur)
• Erekruis met rozet (overeenkomend met Officier)
• Erekruis (overeenkomend met Ridder)

De Orde kent vervolgens drie eremedailles:

in Goud, Zilver en Brons

De Herinneringsmedaille Buitenlandse bezoeken werd door Koningin Beatrix op 20 december 2000 ingesteld om het aantal benoemingen in de Kroonorde te kunnen beperken. Deze medaille heeft als voordeel dat hij ook veel voordeliger aangemaakt kan worden. Deze medaille is een onderscheiding van de Nederlandse staat en wordt bij een "Buitenlands Bezoek van het Staatshoofd en Inkomend Bezoek aan het Staatshoofd door de Minister van Buitenlandse zaken namens Hare Majesteit de Koningin" verleend. Dat doet meer recht aan het karakter van een staatsbezoek dat een zaak van de regering en niet van het Huis van de Koningin is.

Van 1969 tot 2000 werden onderscheidingen in de Kroonorde toegekend, zo ontving de echtgenoot of echtgenote van een bezoekende of bezochte president meestal het Grootkruis van deze Orde. In 2000 werd bij Ministerieel Besluit van 20 december "vanwege de Koningin" een Herinneringsmedaille Buitenlandse Bezoeken ingesteld die, zo heet het in de toelichting van het besluit, "bij gelegenheid van Buitenlandse Bezoeken, dat wil zeggen Buitenlandse Bezoeken welke door het Staatshoofd worden afgelegd of Inkomende Buitenlandse Bezoeken waarbij het Staatshoofd als gastheer/gastvrouw optreedt", wordt uitgereikt.

Het besluit stelde vast dat bij een bezoek "een decoratie-uitwisseling (kan) plaatsvinden. Deze heeft een sterk symbolische functie en waarde. Daarnaast bestaat er behoefte aan Buitenlandse- en Nederlandse Staatsburgers die betrokken zijn bij de voorbereiding en de uitvoering van Buitenlandse Bezoeken, te belonen voor hun inspanningen".

Het besluit noemt het begrip "staatsbezoek" niet. Zo is er mogelijkheid om ook bij minder formele bezoeken en bezoeken waarbij geen hoofdstad wordt bezocht een medaille te verlenen. De medaille wordt "als blijk van waardering voor de betoonde inzet" vanwege H.M. de Koningin toegekend door de Minister van Buitenlandse Zaken. De medaille wordt aan een persoon slechts één keer toegekend.

Het is dus niet mogelijk dat aan dezelfde persoon bij een volgend bezoek wederom de medaille, of een gesp op het lint, wordt toegekend. De Kanselarij der Nederlandse Orden verzorgt de aanmaak van de medaille en de daarbij behorende oorkonde. Deze oorkonde wordt op naam gesteld door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en door de minister, niet door de Koningin, getekend.