De Huizen van Oranje en Nassau

 Orden en Onderscheidingen  

De Bronzen Leeuw is in 1944 ingesteld, en is bedoeld voor militairen, die zich ten behoeve van de Nederlandse Staat in de strijd tegenover de vijand door het bedrijven van bijzonder moedige en beleidvolle daden hebben onderscheiden. Behalve aan Nederlandse militairen, kan de Bronzen Leeuw ook worden uitgereikt aan Nederlandse burgers en buitenlanders. Decoratievoorstellen voor de Bronzen Leeuw worden beoordeeld door de Commissie Dapperheidsonderscheidingen van het ministerie van Defensie. De minister van Defensie doet de voordracht aan het Staatshoofd, die de toekenning via een Koninklijk Besluit bekrachtigt.

v.l.n.r. Voorkant 3 verschillende versie's van de Bronzen Leeuw, de thans in gebruik zijnde penning en de achterkant verschilende versie's

Sinds 1944 hebben 1210 mensen de Bronzen Leeuw ontvangen. De uitvoering van het versiersel bestaat uit een kruis uitgevoerd in brons, gedekt door een cirkelvormig schild. Op de voorzijde een reliëf van de gekroonde Nederlandse Leeuw. De achterzijde is vlak. Het kruis is bevestigd aan een 37 millimeter breed lint, verdeeld in negen gelijke verticale banen, afwisselend oranje en 'Nassaus blauw', de banen aan de randen beide Nassaus blauw. Mensen aan wie de Bronzen Leeuw al een keer is toegekend, en die daarna weer door gelijkwaardige daden de onderscheiding ontvangen, dragen het cijfer '2' in goud op het lint van de Bronzen Leeuw. Bij een volgende gelijkwaardige daad wordt het cijfer verhoogd tot '3'.

Het Bronzen Kruis, ingesteld in 1940, wordt toegekend aan Nederlandse militairen, die zich ten behoeve van de Nederlandse Staat door moedig of beleidvol optreden tegen de vijand hebben onderscheiden. Behalve aan Nederlandse militairen, kan het Bronzen Kruis ook worden uitgereikt aan Nederlandse burgers en buitenlanders. Decoratievoorstellen voor het Bronzen Kruis worden beoordeeld door de Commissie Dapperheidsonderscheidingen van het ministerie van Defensie. De minister van Defensie doet de voordracht aan het Staatshoofd, die de toekenning via een Koninklijk Besluit bekrachtigt. Sinds 1940 hebben 3497 mensen het Bronzen Kruis ontvangen.

De onderscheiding bestaat uit een een vierarmig bronzen kruis, bevestigd op een oranje lint van 37 millimeter breed, met in het midden een 6 millimeter brede verticale streep 'Nassaus blauw'. Mensen aan wie het Bronzen Kruis al een keer is toegekend, en die daarna door gelijkwaardige daden wederom de onderscheiding ontvangen, dragen het cijfer '2' in goud op het lint van het Bronzen Kruis. Bij een volgende gelijkwaardige daad wordt het cijfer verhoogd tot '3' en zo verder.

Het in 1941 ingestelde Kruis van Verdienste wordt verleend aan Nederlanders en buitenlanders, die zich in het belang van de Nederlandse staat in verband met vijandelijke actie door moedig en beleidvol optreden hebben onderscheiden. Directe confrontatie met de vijand is voor dit Kruis dus geen vereiste. Decoratievoorstellen voor het Kruis van Verdienste worden beoordeeld door de Commissie Dapperheidsonderscheidingen van het ministerie van Defensie. De minister van Defensie doet de voordracht aan het Staatshoofd, die de toekenning via een koninklijk besluit bekrachtigt. Sinds 1941 hebben 2083 mensen het Kruis van Verdienste ontvangen.

Het versiersel bestaat uit een vierarmig bronzen kruis, bevestigd aan een 37 millimeter breed lint van 'Nassaus blauw' met in het midden een 6 millimeter brede verticale streep oranje. Mensen aan wie het Kruis van Verdienste al een keer is toegekend, en die daarna door gelijkwaardige daden wederom de onderscheiding ontvangen, dragen het cijfer '2' in goud op het lint van het Kruis van Verdienste. Bij een volgende gelijkwaardige daad wordt het cijfer verhoogd tot '3' en zo verder.

v.l.n.r. Het Bronzen Kruis, het Vlieger Kruis en het Kruis van Verdienste

Het Vliegerkruis is in 1941 ingesteld en is bedoeld voor Nederlandse militairen die - gedurende één of meerdere vluchten ten behoeve van de Nederlandse Staat in een vliegtuig - zich door daden van initiatief, moed en volharding, tegenover de vijand of in verband met vijandelijke actie, hebben onderscheiden. Ook niet-militairen en buitenlanders kunnen, onder dezelfde voorwaarden, in aanmerking komen voor decoratie met het Vliegerkruis. Decoratievoorstellen voor het Vliegerkruis worden beoordeeld door de Commissie Dapperheidsonderscheidingen van het ministerie van Defensie. De minister van Defensie doet de voordracht aan het Staatshoofd, die de toekenning via een koninklijk besluit bekrachtigt. Sinds 1941 hebben 735 mensen het Vliegerkruis ontvangen.

De onderscheiding is uitgevoerd met een vierarmig zilveren kruis, bevestigd aan een diagonaal gestreept oranje-wit lint. Het lint is 27 millimeter breed, de strepen 2,7 millimeter. Daarbij lopen de strepen onder een hoek van 45 graden van links naar rechts, beginnend met een oranje streep. Mensen aan wie het Vliegerkruis al een keer is toegekend, en die daarna door gelijkwaardige daden wederom de onderscheiding ontvangen, dragen het cijfer '2' in goud op het lint van het Vliegerkruis. Bij een volgende gelijkwaardige daad wordt het cijfer verhoogd tot '3' en zo verder.

Ingesteld in 1946 ter erkenning van bijzondere moed en beleid, aan de dag gelegd bij het verzet tegen de vijanden van de Nederlandse zaak en voor het behoud van de geestelijke vrijheid. In totaal 95 keer verleend. 93 keer postuum, eenmalig aan een levend persoon en aan een monument. Niet te verwarren met het veel algemenere Verzetsherdenkingskruis.

Ingesteld in 1948 en toegekend aan hen die zich in de jaren 1942-1945 op door Japans bezet of Japans gebied in Oost-Azië door geestkracht, karaktervastheid of gemeenschapszin op bijzondere wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor door krijgsgevangenschap, internering of anderszins in de macht van de vijand geraakte Nederlanders of Nederlandse onderdanen, dan wel in het verzet tegen de vijand. In totaliteit 471 keer uitgereikt.

Het decoratiestelsel is in april 1996 herzien. In het vernieuwde decoratiestelsel ligt de nadruk op de bijzondere, persoonlijke verdiensten die iemand voor de samenleving heeft gehad. Als men zeer aansprekende prestaties heeft verricht, kan men in aanmerking komen voor een koninklijke onderscheiding. Het is de bedoeling van de wetgever dat er, ten opzichte van het verleden, in het bijzonder meer vrijwilligers, vrouwen en personen uit minderheidsgroepen in aanmerking komen voor een onderscheiding.

Onderdeel van de herziening was onder andere het afschaffen van de automatische onderscheiding na een zeker aantal dienstjaren in bepaalde functies. Iemand die in zijn werk een bijzondere prestatie heeft geleverd kan nog wel een lintje ontvangen, maar "zulke bijzondere of zeer uitzonderlijke verdiensten in de hoofdfunctie moeten echt uitgaan boven wat normaal gesproken van iemand in een dergelijke functie mag worden verwacht". Een ieder kan iemand anders voordragen voor een Koninklijke onderscheiding. Hiervoor dient een onderbouwd voorstel, met gegevens en referenties, te worden ingediend bij de burgemeester van de woonplaats van de genomineerde.

In de praktijk zal eerst een ambtenaar nagaan of de persoon in kwestie in aanmerking komt. De burgemeester brengt advies uit over alle voorstellen. Als dit advies positief is, kan ook een suggestie worden gedaan voor de soort en hoogte van onderscheiding. Vervolgens geeft de commissaris van de Koningin een oordeel. Die stuurt het voorstel dan naar het Kapittel voor de Civiele Orden, dat bestaat uit vijf burgers. Dit onafhankelijke college toetst alle voorstellen aan het ordereglement en geeft een zwaarwegend advies aan de betrokken minister. Indien de minister positief beslist, wordt de onderscheiding bij Koninklijk Besluit verleend.