De Huizen van Oranje en Nassau

Over Willem's jeugd is weinig bekend. Als Kroonprins lag hij voortdurend in de clinch met zijn vader, Willem II, Koning van de Verenigde Nederlanden. Doorlopend werd de jonge Prins buiten belangrijke Staatszaken gehouden door Papa, die dat kennelijk niet nodig vond. En met reden. Willem had redelijk eigenzinnige gedachten hoe een toekomstig Vorst diende te regeren. De liberale Grondwet Herziening van Willem II, leidde tot scherpe tegenstellingen tussen vader en zoon. Immers, de persoonlijke bevoegdheden van de Vorst werden zeer beperkt. Ondanks het protest van de jonge Kroonprins, werd de Grondwet aangepast.

Dat maakte de toekomstige Willem III zo kwaad, dat hij afstand wilde doen van zijn opvolgingsrecht ten behoeve van zijn oudste zoon Willem, Prins van Oranje die inmiddels in 1840 was geboren. Voorts diende dit in de Staatscourant te worden vermeld. Willem II (vader) weigerde dat. poedig daarna overleed echter de held van Waterloo, Willem II en zijn zoon kon hem opvolgen. Willem trad op 18 juni 1839 in het huwelijk met zijn volle nicht, Prinses Sophie van Württemberg, dochter van Koning Willem I van Württemberg en Catharina Paulowna (Catharina was de zus van de moeder van Willem III). Dat was een slecht huwelijk, mede door de nauwelijks verholen buitenechtelijke affaires en seksuele uitspattingen.

De Koning had grote moeite met de beperking van zijn macht, zoals onder zijn vader in 1848 met de Grondwetwijziging tot stand was gekomen. De erste twintig jaren van zijn regering, kenmerkten zich door tegenwerking van de zijde van de Vorst. Zijn vasthoudendheid aan zijn gedachten, had tot gevolg dat de ministerraad aftrad. Eigenzinnig was Koning Willem III wel en 'en passant' probeerde hij het Hertogdom Luxemburg waarvan hij Groothertog was, te verkopen aan Keizer Napoleon III van Frankrijk. Dit met stilzwijgende toestemming van de Pruisische premier Bismarck.

Toen echter deze transactie in de openbaarheid werd gebracht, verklaarde diezelfde Bismarck dat verkoop als reden tot oorlog zou worden beschouwd. Op het Congres van Londen in 1867 ter regeling van die kwestie, werd overeen gekomen van het Groothertogdom Luxemburg, patrimonaal eigendom zou blijven van het Huis Oranje-Nassau. De Pruisische Troepen werden terug getrokken en in 1868, kreeg Luxemburg een nieuwe Grondwet. Willem III was ook - in latere jaren - niet geliefd en werd door zijn houding en optreden 'Koning Gorilla' genoemd door de leden van zijn Hofhouding.

Voorbeelden van 's Koning's onhebbelijkheden zijn goed gedocumenteerd. Zoals de Britse Minister van buitenlandse Zaken het omschreef: 'op iedereen die hij sprak liep te vitten en te mopperen, maar dat niemand zich daar wat van aan trok'.

Het Koninschap ging toen over op Prinses Wilhelmina, waarna Emma opnieuw tot Regentes werd benoemd. Het gevolg hiervan was, dat het Hertogdom Luxemburg - conform de Nassause Erbverein - naar de andere tak van het Huis Nassau overging. Volgens het heersende Huisrecht (luidens de Salische Wet), waren uitsluitend mannelijke afstammelingen erfgerechtigd.

Koningin Emma, trad terug als Regentes van haar dochter en op 6 september 1898 werd Wilhelmina Helena Pauline Maria, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses der Nederlanden (+1880 - + 1962) gekroond tot Vorstin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau etc. etc. Willem Alexander Karel Hendrik Frederik, Kroonprins der Nederlanden, Prins van Oranje en Prins van Oranje-Nassau, werd geboren als zoon van Koning Willem III der Nederlanden en Koningin Sophie Frederika Mathilde en Prinses von Württemberg. (* 17-6-1818 - + 03-07-1877)

De ceremonie werd het begin van een leven vol verdriet, boosheid en woede maar bovendien van onbegrip over wie en wat deze vergeten' Prins nu was. Zijn broer Prins Maurits overleed op 04-06-1850 vrij onverwacht en was er nog een broer over. De in 1840 geboren Kroonprins Willem. De nieuwe Prins kreeg als roepnaam Alexander. De kleine is het tegenover gestelde van de vlot babbelende broer Maurits. Schuw, teruggetrokken en uiterst gevoelig, zo wordt Alexander omschreven door mensen die hem mee maken. In een omgeving en een gezin die meer schade berokkend aan de Prins dan het goed doet, werd hij groot gebracht. Zijn opleiding en onderwijs werd - voor een deel - door Koningin Sophie zelf verzorgd.

Hij zorgde dat hij voldoende uren aan zijn studie besteedde. In de eenzaamheid van een fraai gelegen villa, stoomde Sophie haar zoon klaar voor het wereldse gebeuren. Haar zorg wierp vruchten af en zoonlief toonde een zeer gedisciplineerd intellect, in tegenstelling tot zijn oudste broer. De Prins ging op reis naar Frankrijk om zijn gezondheid te verbeteren middels modderbaden in het plaatsje St. Seine-l'Abbaye bij Dyon. Zoals moeders, die mee was gegaan in haar correspondentie omschreef: 'Deze plaats is het einde van de wereld, groen en riant, heuvelachtig en gecultiveerd, ver van trein en telegraaf. De accommodatie is rustiek en mijn zoon gaat goed vooruit. Alexander is vrolijk en actief. Het verschil in deze paar weken is enorm. Het maakt mij gelukkig'. Na terugkeer in Nederland was er - na een paar weken - al niets meer te bespeuren van de vooruitgang die in Frankrijk was geboekt.

Maar het tij keerde. Alexander werd lid van het dispuutgezelschap Serva Fidem. Zoons van adellijke familie's, Staatslieden en hofpersoneel maakten daar deel van uit. Het was een juiste beslissing de Prins daar toe te laten. Al spoedig voelde Alexander zich daar wel thuis. Met sommige ontstond een hechte band. In 1861 vond Koning Willem III dat het tijd werd, zoon in te wijden in de militaire geheimen. Alexander werd benoemd tot 2e luitenant bij het Regiment der Grenadiers en Jagers. Op zijn achttiende verjaardag werd de Prins eigenlijk gedwongen lid van de 'Staatskerk' in die tijd. Zelf wilde Alexander er niet over praten daar hij er tegenop zag - in front van de gehele hofhouding - een soort toelatingsexamen te doen om na te gaan of hij wel voldoende kerkelijk was geïnteresseerd.

Enfin, hij slaagde en maakte meteen duidelijk dat een afkeer voor moderne dominee's de zijne was. Het liberalisme omarm ik van ganse harte, zo liet hij weten. Augustus 1869 werd Alexander achttien jaar, meerderjarig en daarmee ook meer zelfstandiger. Hij gaat vaker op reis. Maakt lange reizen met schepen en via Nice gaat de tocht naar Rome. In Italie was heel wat te bekijken. Vervolgens bezocht de Prins de Bey van Tunis in Afrika. In 1870 keerde Alexander terug in 's Gravenhage. Uit het reisverslag dat de Prins maakte, bleek dat hij de zaken scherp had opgemerkt en als zijn gastheren dit hadden gelezen, was het hem niet in dank af genomen. Er waren andere zaken aan de orde. De Frans-Duitse Oorlog was in aantocht. In de periode 1871-1874 studeerde hij aan de Rijksuniversiteit te Leiden, zonder iets feitelijk te voltooien. Nadien woonde Prins Alexander in de voormalige woning van de vermoordde Raadpensionaris Johan de Witt in 's Gravenhage.

Koning Willem III, die alles financierde wenste dat zoonlief op eigen benen ging staan en stelde hem een heuse hofhouding ter beschikking. Het bleek dat Prins Alexander niet wist wat hij daarmee aan moest, toch organiseerde hij het uitstekend. In 1876 installeerde oud-oom Prins Frederik hem als lid van de Orde van het Groot-Oosten der Vrijmetselaars. Na de dood van Prins Frederik volgde Alexander hem op als Grootmeester van die Orde. Koningin Sophie werd steeds zieker en op 30-05-1877 waarschuwde Alexander zijn broer Willem dat overkomst dringend gewenst was. Samen gingen zij en beiden realiseerden zich dat zij hun moeder zouden verliezen, De Prins leed daar het meest onder en was totaal van slag. Op 03-06-1877 overleed Koningin Sophie op 58-jarige leeftijd. Op 20-06 werd zij bijgezet in het familiegraf van de Oranje's en Nassau's in Delft.

Alexander kon het niet bevatten dat moeder er niet meer was. Hij stortte zich op haar kist en huilde zich volkomen leeg. Een ieder aanwezig was zeer onder de indruk van dit grote verdriet dat de Prins ten toon spreidde. De volgende dag keerde Alexander en Willem terug naar de Nieuwe Kerk in Delft voor een langdurig bezoek aan de grafkelder. Er was niemand meer die de Prins vertrouwde en waar de hij zijn hart bij kon uitstorten. In maart 1878 ontdekte hij - naar andere escapades te hebben gehad -een Prinses die wel leuk was. Helaas zag die dame - Friedeke van Hannover - niets in hem. Een volgend drama, kwam het leven van Alexander binnen dringen. Zijn broer Prins Willem overleed aan een zware longontsteking op 11-06-1879. Op 26-06-1871 werd Kroonprins Willem van Oranje ten grave gedragen en bij gezet in de Grafkelders van Oranje-Nassau. Tijdens die plechtigheid, kustte Alexander - thans Kroonprins der Nederlanden en Prins van Oranje - de kist en liet zijn tranen de vrije loop.

Het werd een beetje beschamende vertoning doch heel menselijk, dat Alexander zich zo liet gaan met zijn emotie's. De Kroonprins liet zich in de weken die volgden op deze tragische gebeurtenis steeds minder in het openbaar zien. Een poging van de Koning om te komen tot een betere verstandhouding tussen hem en zijn laatse zoon, gooide hijzelf in het water. Bij een ontmoeting tussen Prinses Emma en de Kroonprins -die bewust werd geregisseerd door Papa - kregen beiden een knallende ruzie. Kwaad is Alexander weg gelopen en de latere Koningin Emma heeft hem niet meer levend weer gezien. "s Gravenhage werd hoe langer hoe meer een 'levend graf'' voor Kroonprins Alexander en hij besluit zich terug te trekken in een villa in Württemberg.

Later ging hij toch terug naar zijn paleisje in 's Gravenhage alwaar hij zich omringde met snuisterijen en een zeer terug getrokken leven leidde. Toch was die terug getrokkenheid niet zo groot als men wel had aangenomen. Er verscheen in een Haag's Blad een vorm van kritiek op de Prins. Die reageerde daarop met een open brief aan de readctie waarin hij zijn ongenoegen uitte over de aantijgingen. Zo ongeveer heel Nederland viel over Kroonprins Alexander heen. Men las hem de les want zoiets behoorde een lid van de Koninklijke Familie niet te doen. Het was lawaai om niets. Ten huize van zijn tante in het Zwitserse Bex, volgde Alexander hetgeen hij aan publiciteit had los gemaakt op de voet. Beschuldigingen door andere kranten werden hem voor de voeten geworpen en de Prins besluit dat een tweede antwoord nodig en wenselijk is. Om de schijn te vermijden dat welk blad dan ook door hem werd ondersteunt, besluit Alexander het zelf te redigeren, te laten drukken en uit te geven.

Doodsbed Prins Alexander

Eind 1879 verschijnt er bij P. Engels & Zoon in Leiden zijn brochure 'Nadere Toelichting van mijnen Brief van den 17den September 1879'. Tenslotte schreef de Kroonprins nog een tweede verhaal getiteld 'Een vermoedelijk Slotwoord'. Wel dat was het ook, geen krant wilde meer reageren. Op 25-05-1884 ontbood de Kroonprins zijn lijfarts dr. H.J. Vinkhuyzen. Hij voelde zich meer dan gewoonlijk onwel. Alexander klaagde grote vermoeidheid, pijn in de ledematen en hevige oorsuizingen. Zijn arts constateerde dat de Kroonprins koorts had en dat het slijmvlies van zijn maag en darmen was ontstoken. Het leek hem niet verontrustend toe. Zijn vader, Willem III ging vrolijk met zijn vrouw Koningin Emma en hun dochter Prinses Wilhelmina op vakantie en nam niet eens de moeite om zijn zieke zoon te bezoeken. Hij zag Alexander nimmer meer in levende lijve terug. Op 3 juni kwam er een betreurenswaardige wending in het ziektebeeld van Alexander.

In de omgeving van de zieke maakte men zich grote zorgen. Door de stijging van de koorts tot 41C, werd Alexander verhinderd om op de sterfdag van zijn moeder naar de Nieuwe Kerk in Delft te gaan. Maar hij zorgde er wel voor dat - namens hem - kransen in de Koninklijke Grafkelder kwamen te liggen op de kisten van Koningin Sophie en zijn broer Willem. Op 4 juni lieten de behandelende geneesheren weten dat het ging om een zeer besmettelijke ziekte, namelijk tyfus. Ook op die middag kwam er het wettelijk voorgeschreven papiertje te hangen waarin kennis werd gegeven van de aanwezigheid van deze ziekte met opgave van het soort. Er gingen al lange tijd geruchten dat Prins Alexander homo was. Zo links en rechts verschenen er opmerkingen in diverse bladen en bespraken veel mensen dat feit. Niemand, behalve de Prins, wist hoe het werkelijk in elkaar zat. Alexander zelf, deed geen enkele moeite om dat gerucht te ontzenuwen.

Sterker nog, de Prins verscheen, tijdens een bal in 1872 in de Tweede kamer, met zijn vriend Donald Jacob, Baron Mackay. Daar werd schande van gesproken en aan het Hof geneerde men zich openlijk voor de wijze waarop Alexander voor zijn gevoelens was uitgekomen. Na de dood van zijn oudste broer Prins Willem, realiseerde hij zich echter dat als hij Koning zou worden, er wel nageslacht diende te komen, om de voortzetting van het Huis van Oranje-Nassau - in de mannelijke lijn - zeker te stellen. Prins Alexander, verklaarde zich tenslotte bereid om een verstandshuwelijk aan te gaan met een Prinses van een ander Vorstenhuis. Hiermede zou de Prins voorkomen dat halfzus Wilhelmina de Troon zou bestijgen. Alexander mocht haar niet. Echter, zover kwam het niet. Op 5 juni verergerde de toestand van de Kroonprins.

In het toen uitgereikte communiqué stond: 'De krachten van de vorstelijke lijder, waren ten gevolge van diarree afnemende'. De volgende dag lieten de artsen weer van zich horen maar hadden slechts te melden dat er geen verbetering in de toestand van Zijne Koninklijke Hoogheid was opgetreden. Op 9 juni kreeg Alexander last van darmbloedingen en op vrijdagmorgen 14 juni deelden de geneesheden mede dat de toegediende middelen de Kroonprins de gewenste nachtrust hadden gebracht. Het werd 21 juni en de Kroonprins werd alsmaar zieker. De met spoed ontboden doktoren stelden vast dat Alexander stervende was. Op 22 juni 1884 om 14.00 uur ontsliep Kroonprins Willem Alexander, Prins der Nederlanden en Prins van Oranje kalm en zacht aan de gevolgen van Tyfus. Het Koninklijk Huis en het gehele Vaderland waren door dit grote verlies in rouw gedompeld. Een lijkschouwing werd verricht waarbij de pathologen - als men deze mensen toen zo mocht noemen - het lichaam balsemden.

Na deze maatregelen werd het lichaam van de Kroonprins gekist. De kist rust op zes zilveren leeuwenklauwen. Op het deksel was ter hoogte van het hoofd een glasplaatje aangebracht en ook werd de kist voorzien van een plaat met het opschrift: 'Willem Alexander Karel Hendrik Frederik, Prins van Oranje. Geboren te 's Gravenhage 25 augustus 1851. Overleden aldaar 21 juni 1884'. Hij was de laatste mannelijk Oranjetelg en op 17 juli 1884 werd de Kroonprins bijgezet in de Grafkelder in de Nieuwe Kerk te Delft. Een wat triest leven was voorgoed ten einde gekomen. Het trieste aan dit alles was dat toen Prins Alexander's gezondheid met sprongen achteruit ging, zijn familie weigerde over te komen voor deze 'futiliteit' van hun vakantie adres om hem te bezoeken.

Saillant detail uit die tijd, was het feit dat er totaal geen protocol aanwezig was voor dit soort evenementen. De begrafenis-stoet van de Prins werd opgehouden door een vuilniswagen. Ook aan de verdere veiligheid mankeerde wel het een en ander. Onder Koningin Emma en Wilhelmina kwam een strak protocol tot stand en tot op de dag van vandaag werkt dat prima. Na zijn dood deed het Hof er alles aan om de herinnering aan de Prins te doen verbleken. Koning Willem III gaf opdracht al de spullen van Alexander voorgoed te laten verdwijnen. Gelukkig, werd niet alles vernietigd. Feit is wel dat deze Prins bij het grote publiek praktisch onbekend is.

Copyright: 2008 - 2024: All rights reserved. Development by Henri,
Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.