De Huizen van Oranje en Nassau

Prins Johan Willem Friso van Nassau-Dietz

Bij het overlijden van zijn vader in 1696 werden die verantwoordelijkheden hem in de schoot geworpen. Zijn moeder nam als Regentes de honneurs waar tot 1707. Per die datum was hij Stadhouder van Friesland en bij zijn meerderjarigheid ook die van Groningen. Op zijn vijftiende te hij zijn eerste veldtocht mee en toen bleek hij nog niet geheel opgewassen te zijn tegen de daarbij behorende ontberingen. Hij voelde zich echter wel op zijn plaats in het leger. Op zijn twintigste, hij werd toen meerderjarig, werd hij aangesteld als generaal over de infanterie en werd ij stadhouder van Friesland. Het Stadhouderschap van Groningen zou een jaar later volgen. Waar het om zijn huwelijkspartner ging verliet Johan Willem Friso zich volledig op de keuze van zijn moeder. Aanvankelijk verliep het contact tussen Maria Louise van Hessen-Kassel voornamelijk via brieven (Friso werd in beslag genomen door diverse veldtochten), maar in april 1709 was hij in de gelegenheid om naar Kassel af te reizen waar het huwelijk werd gesloten. Als enige aangewezen erfgenaam van zijn achterneef Prins-Stadhouder Willem III die in 1702 stierf, erfde hij de titel Prins van Oranje. Het vervelende was dat na het openbaar maken van het testament van Willem III, er meer mensen waren die op die titel aanspraak meenden te mogen maken.

De Fransman Frans Lodewijk de Conti en Willem's neef Frederik I Koning van Pruisen, claimden beiden een aansprak. Vooral die laatste deed dat met behulp van het testament van hun gezamenlijk voorvader Prins Frederik Hendrik van Oranje. Na jaren en jaren van onderhandelingen, lag een oplossing binnen de impasse te komen, werd besloten deze erfeniskwestie in 1711 in Den Haag te bespreken. Helaas trok Prins Johan Willem Friso aan het kortste eind. Op weg naar 's Gravenhage verdronk de Prins bij Moerdijk door het omslaan van zijn pont in heftig weer. Frederik I Koning van Pruisen zag zijn kans schoon en maakte daar direct gebruik van door zijn eisen aan te passen. Op die manier dat het nog eens 20 jaren aan processen en onderhandelingen heeft geduurd voordat een en ander in het reine kon worden getrokken. Een zware belasting voor de financien van de Nassau's.

De Prins nam deel - als Generaal - aan de beruchte Spaanse Successieoorlog. Tijdens deze gevechten en wel bij de Slag van Malplaquet op 11-09-1709 was de onderlinge communicatie tussen de Legertop niet bepaald van dien aard dat dit liep als een trein. Ordonnansen die de bevelen verkeerd overbrachten en de daaruitvoortvloeiende "Militaire vergissingen", waren aan de orde van de dag. Door een misverstand tussen Prins Johan en de Britse commandant Sir Malborough verloren uizenden Hollanders hun leven in deze bloedige strijd, De slag werd uiteindelijk toch beslist in het voordeel van de Geallieerden.

Verdrinking Johan Willem Friso

Na deze overwinning ging Prins Johan op weg naar 's Gravenhage alwaar hij een bespreking zou voeren met zijn neef Frederik I van Pruisen over de titel Prins van Oranje en de daarbij behorende erfenis. Die erfenis was erg groot. Buiten de vele landerijen die Willem III had nagelaten, waren erg heel aardige titels te verdelen en ook de aloude centen. De kwestie was nu alleen, wie kreeg wat en wanneer. Bij zijn overtocht - zeer ruw weer - op 14-07-1711 - over het Hollandsch Diep van Moerdijk naar Strijensas, verdronk de Prins en een deel van zijn gevolg.

Het tragische van dit alles was, dat kort daarop zijn zoom Willem IV van Oranje-Nassau werd geboren. Op 25-02-1712 - dus 7 maanden - na zijn dood, werd Prins Johan Willem Friso van Oranje-Nassau, Prins van Oranje, Vorst van Nassau-Dietz en voormalig Stadhouder van de Gewesten Friesland en Groningen, begraven in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden. Daar werd zijn gebeente door de gevolgen van de Franse Revolutie van 1795 - die ook in ons land plaats vond - onteerd en rusten slechts de resten van hem en andere familieleden van het Geslacht Nassau-Dietz in een paar simpele kisten, tesamen in de dood bijeen.

Marie Louise "Marijke Moi " van Hessen-Kassel

Laten liet zij weten dat ze, voordat ze zich in Friesland vestigde, nooit wijn had gedronken (haar favoriete drank was thee). Haar vader was een bondgenoot van Prins Willem III van Oranje-Nassau in diens anti-houding ten opzichte van Frankrijk. De Landgravin kreeg een puriteinse opvoeding. In het jaar 1707 was er sprake van een mogelijk huwelijk tussen haar en de Nederlandse Prins en Friese Stadhouder Johan Willem Lodewijk.Johan Willem vond het weleen aardige vrouw. Maria was een slanke verschijning en nauwelijk of niet door de ziekte van die tijd, de Pokken,geschonden. Zij was stil en wellevend in de omgang. De bruidsschat werd bepaald op f. 40.000,-. Na de bruiloft die flink werd gevierd in Kassel tot in de kleine uurtjes, deed het paar - een paar dagen later - hun intree in Leeuwarden.

Prins Johan Willem Friso was gekleed in het gala-uniform, werd omringd door hellebaardiers en tevens vooraf gegaan door manschappen in ook gala-uniformen. De Friezen waren uiterst tevreden met wat zij zagen. Ze vonden de Vorstin - zij was dankzij haar huwelijk niet alleen Prinses van Oranje maar ook Vorstin van Nassau-Dietz, daar de Prins reeds op 9-jarige leeftijd was gekroond tot Koning van zijn Vorstendom Nassau-Dietz - in een woord geweldig. De uitgaven van het Friese hof verdubbelden. Was eerst f.300,-. per week voldoende, thans werd dat bedrag f.600,-. in de week. Door de vele beslommeringen van de Vorst, zag Vorstin Maria haar gemaal uiterst weinig.

De Prins van Oranje was voortdurend bij zijn legeronderdeel. Helaas duurde het huwelijk slechts twee jaar doordat de Prins verdronk tijdens een al eerder vermelde overtocht met een pont bij de Moerdijk. Het trieste van dit alles maar misschien was dat ook wel prettig te noemen was, dat zes weken later bracht de Vorstin van Nassau-Dietz en Prinses van Oranje haar zoon ter wereld, Willem IV van Oranje Nassau.

Marijke Moi en haar kinderen

Zijn vader heeft de jonge Prins nimmer in levende lijve mogen aanschouwen. Hetgeen de latere Prins Willem IV tekende voor de rest van zijn leven. De Staten van Friesland benoemden de weduwe tot Gouvernante van haar zoon. Geplaagd door de grote schuldenlast die de leefstijl van de Vorst en Vorstin met zich had mee gebracht, besloot Maria Louise, Vorstin van Nassau-Dietz, Prinses van Oranje en Landgravin van Hessen-Cassel, tot rigoureuze bezuinigingen.

Zij liet in 1713, 61 schilderijen uit het bezit van de Koning-Stadhouder veilen voor een bedrag van f.59.000,-. Hieronder bevonden zich werken van - ook in die tijd - zeer bekende schilders als Van Dijck, Rubens en vele andere grote meesters. Haar bezuinigingen boekten een goed resultaat. Later kocht de Vorstin-Prinses zich een fraai stuk grond buiten Leeuwarden waar het buiten Marienburg werd aangelegd.

In 1728 verwierf zij ook het Liauckemahuis in Leeuwarden, dat met enkele buurpanden het Prinsenhof vormde. Daarin vestigde zij zich in 1731, wanneer haar zoon, Prins-Stadhouder Willem I van Oranje zijn taken zelf ter hand nam.

Door de eenvoudige levenswijze die Maria erop na hield, alsmede de nederigheid en de vriendelijke omgang met mensen van allerlei pluimage, had deze Prinses van Oranje veel gevoelens weten op te wekken. Zeker bij de Friese bevolking waar haar man Stadhouder van was. Als dank voor het respect dat zij bij de vrij gevochten Friezen had verdiend, noemde men haar'Maaike Muoi'.

De Vorstin van Nassau-Dietz, Prinses van Oranje en Landgravin van Hessen-Kassel stierf op 9 april 1765 en werd - zoals gebruikelijk - bijgezet te Leeuwarden in de Jacobijnerkerk.