De Huizen van Oranje en Nassau

 Prinsen van Oranje Nassau

Koning Willem III van Engeland, Schotland en Ierland, Prins van Oranje

Willem Hendrik van Oranje (Binnenhof (Den Haag), 14 november 1650 – Kensington Palace, 19 maart 1702 - was een soevereine Prins van Oranje van het Huis Oranje-Nassau sinds zijn geboorte.Vanaf 1672 bestuurde hij als stadhouder Willem III van Oranje Holland, Zeeland en Utrecht, sinds 1675 ook van het Hertogdom Gelre en het Graafschap Zutphen en Overijssel, en ten slotte sinds 1696 ook Drenthe, in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Vanaf 1689 regeerde hij als Willem III over Engeland en Ierland. Toevallig was zijn regeringsnummer (III) hetzelfde voor zowel Oranje als Engeland. Als Koning van Schotland stond hij bekend als Willem II. Informeel werd hij door de Noord-Ieren en Schotten King Billy genoemd. Willems echtgenote Maria Stuart was de oudste dochter van de in 1685 Koning geworden Jacobus II van Engeland en dus zijn volle nicht. Zij was in 1677 tot een huwelijk met Willem gedwongen door haar oom Karel die even een anti-Franse politiek moest volgen om zijn binnenlandse positie te versterken. Tot de geboorte van Jacobus' zoon in 1688 was zij de erfgename van de drie tronen van Engeland, Schotland en Ierland. Haar vader was katholiek en streefde een absolute monarchie na.

Het huwelijk tussen Willem en Mary werd door Charles de 2de gearrangeerd om diplomatieke redenen. Mary begon te huilen toen ze hoorde wie haar aanstaande man zou worden en ook Willem zette zijn vraagtekens bij het huwelijk en deed navraag naar zijn bruid via de vrouw van de Engelse ambassadeur. Hij was 27 jaar oud, had een mager, gebogen lichaam en een lange haviksneus. Mary's vader stemde met tegenzin toe met het huwelijk. Dit vond plaats op 4 november 1677. De bruid huilde onophoudelijk terwijl haar vader ongerust toekeek, de bruidegom keek ongemakkelijk rond en alleen de Koning glimlachte en probeerde met kleine grapjes de bedrukte sfeer wat weg te nemen.

In 1689 bestegen zij samen de troon. Beide monarchen hadden dezelfde bevoegdheden, hetgeen uniek was in de geschiedenis van Engeland. Het feit dat hun verantwoordelijkheden hetzelfde waren, liet het weinig ruimte tot meningsverschillen op dit gebied. Daar beiden absoluut regeerden bracht dit de nodige problemen met zich. Hun regeerperiode kenmerkte zich door weinig democratie. Maar zowel William als Mary hadden de intentie om een betere samenwerking tot stand te brengen tussen het Parlement en beide Vorsten. Voordat het echter zover kwam moesten zij een lange weg gaan.

Tot de Slag aan de Boyne in Ierland 1690 bleef Willems positie echter wankel en kon hij zich alleen door zijn buitenlandse troepen handhaven. Er was nog heel wat steun voor Jacobus, vooral in Ierland en Schotland, maar ook in Engeland zelf. In 1691 gaven de Ieren zich eindelijk over en in oktober werd het Verdrag van Limerick getekend, waarin Willems bevelhebber, Ginkel, de katholieken milde voorwaarden oplegde. Deze zouden echter niet nagekomen worden door de Ierse protestanten, die hiermee wraak namen voor de gebeurtenissen van 1641, toen zij door de katholieken belaagd waren. King Billy is tot vandaag de dag de held van de protestantse unionisten gebleven.

Met Willem en Maria (Engels: William and Mary) worden bedoeld Willem III van Oranje en zijn vrouw Maria II van Engeland.De uitdrukking Willem en Maria wordt toegewezen aan het dubbele koningschap over het Koninkrijk Engeland en Schotland door Koning Willem III en zijn vrouw Koningin Maria II. Hun koningschap begon op 12 februari 1689, toen ze door het Engelse parlement werden geaccepteerd als Koning en Koningin in plaats van de verdreven katholieke Koning Jacobus II, die Engeland uit was gevlucht tijdens de Glorious Revolution van 1688. Dit was de enige periode in de geschiedenis van Engeland met een dubbel koningschap waar beide monarchen dezelfde bevoegdheden hadden en zelf mochten regeren; normaal heeft de echtgenoot of echtgenote van de regerende monarch geen politieke bevoegdheden en is gewoon een Prins-gemaal of gemalin (meestal aangeduid als Koningin).

Tegen het einde van de Glorious Revolution, tekenden Willem en Maria de Engelse Wet van Rechten en uiteindelijk leidde dat tot democratie in het Koninkrijk Engeland en Schotland en later in Groot-Brittannië en een nieuw samenwerkingsverband tussen het Parlement en de Monarchen. Daardoor kwam er een eind aan verscheidene eeuwen spanning en conflicten tussen de kroon en het parlement. En er kwam ook een eind aan de hoop van de katholieken dat Engeland terug zou keren naar Rome en dus naar het Rooms-Katholieke geloof, nee integendeel, het leidde tot een moderne natiestaat die vandaag de dag beter bekend is als het Verenigd Koninkrijk.

Willem had een introverte gesloten persoonlijkheid. Naar buiten toe liet hij zelden iets van zijn emoties blijken en hij placht zijn standpunten zo veel mogelijk voor zichzelf te houden. Hij verkeerde ook niet graag in onbekend gezelschap. Dat was uitzonderlijk in de 17e eeuw, toen vorsten meestal een zeer publiek leven leidden. Tijdgenoten vonden het daarom moeilijk een goed beeld van hem te krijgen. Ook in geschriften drukte hij zich vaak bijzonder behoedzaam uit – wat in de hand gewerkt werd door de bloemrijke taal die toen in officiële teksten in de mode was – zodat we veel van zijn diepste gevoelens slechts kennen uit losse opmerkingen die hij in intiem gezelschap maakte en die ons overgeleverd zijn in de dagboeken van zijn hovelingen.

Toch was hij bepaald geen emotieloos man, integendeel hij was juist uiterst fel in zijn opvattingen. Fel was hij ook in de persoonlijke trouw aan zijn vrienden die hij zelden in de steek liet, hoezeer ze die trouw ook beschaamden door het najagen van eigenbelang. Tijdens zijn bewind nam in Nederland de corruptie fors toe. Willem ontwikkelde vaak een zeer diepe gehechtheid aan zijn mannelijke vrienden, zoals zijn gouverneur Frederik van Nassau en zijn jeugdvriend Hans Willem Bentinck. Zijn mannelijke favorieten beloonde hij met invloedrijke posities en hoge titels. Tegelijkertijd is niet met zekerheid bekend dat hij ooit seksuele relaties had voor of buiten zijn huwelijk – dat kinderloos bleef.

Hij had wel eens een soort maîtresse, Elizabeth Villiers, maar hun relatie schijnt gebaseerd te zijn geweest op de grote intelligentie van die hofdame. Al vrij snel na zijn aantreden in Engeland werd het daar gebruikelijk hem in pamfletten te bespotten om zijn vermeende homoseksualiteit. Ook in Nederland vonden sommige leden van zijn staf het verdacht dat hij met enige regelmaat bezoek kreeg van mannen van wie het onduidelijk was hoe hij ze eigenlijk kende en met wie hij zich voor korte tijd in zijn privévertrekken terugtrok.

Mary, Koningin van Engeland, Ierland en Schotland Maria stierf aan de pokken in Kensington Palace op 28 december 1694 en werd bijgezet in de Westminster Abbey. Henry Purcell, de barok componist van Engeland, werd gevraagd om de muziek van de begrafenis te componeren, Music for the Funeral of Queen Mary. Koning-stadhouder Willem was kapot van haar dood, en zei: "from being the happiest" was hij nu "going to be the miserablest creature on earth". Vrij vertaald: "eerst de meest blije persoon" en nu "de meest treurige persoon op aarde".

In 1702 stierf Willem aan longontsteking, als complicatie bij een gebroken sleutelbeen, na een val van zijn paard dat struikelde over een molshoop. Het ongeluk vond plaats op 20 februari bij Hampton Court, vanwaar de koning werd overgebracht naar Kensington Palace. Per ongeluk viel hij in slaap bij een open raam. Hij kreeg koorts en stierf op 8 maart (juliaanse kalender; 19 maart volgens de gregoriaanse). Vanwege zijn kinderloosheid ontstond ook hier een opvolgingsprobleem. Hij had wel geprobeerd om Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, de zoon van de Friese stadhouder Hendrik Casimir (kleinzoon van Albertine Agnes). In Engeland volgde de zuster van zijn vrouw, Anne , als Koningin van Engeland, Ierland en Schotland hem op.

Copyright: 2008 - 2024: All rights reserved. Development by Henri
Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.