De Huizen van Oranje en Nassau

Dillenburg(D)
Vlag BelgieVlag NederlandGouden KroonGouden KroonVlag LuxemburgVlag Duitsland
Bronvermelding

Prinsen van Oranje en Nassau

De lijkstatie Prins Frederik Hendrik van Oranje

De gewoonte om rouwstoeten in prent te brengen, bleef bestaan tot in de 19de eeuw. De prenten hadden niet alleen nieuwswaarde voor het publiek, maar gaven ook de status van de overledene weer. De opbouw van de lijkstoet had een bepaalde volgorde. Bij de begrafenis van een militair of staatshoofd vormde een militaire escorte de voorhoede van de stoet. Trommelaars en trompetters in deze 'Tête de Colonne' zorgden voor muzikale omlijsting. Vervolgens kwam de baar met de overledene, waarachter de directe familie en dan in volgorde van belangrijkheid de rest van de gasten. In verschillende Nederlandse musea en archieven worden vergelijkbare gravures van lijkstaties bewaard. De lijkstatie van admiraal Michiel de Ruyter (1677) is in bezit van het Gemeentearchief Amsterdam. Zo bezit het Rijksmuseum rouwstoet-prenten van stadhouder Prins Frederik Hendrik (1647). Deze 'Lijkstatie' wordt hieronder getoond.

Het overlijden van Prins Frederik Hendrik gebeurde op 14 maart 1647 in Den Haag. De begrafenis vond plaats op 10 mei 1647, dus bijna 2 maanden na zijn overlijden werd hij in de Koninklijke Grafkelder te Delft bijgezet. Zoals gebruikelijk in die tijd werd dat een heel gebeuren. Een oerverloos lange stoet met vele mensen die daaraan deelnamen, die slingerden van links naar rechts. Op deze manier een slang vormende, waarbij de kop al in het voorportaal van de kerk was en de staart aan begin van het vertrek van deze stoet. Een ieder die maar iets te vertellen had in Holland en aanpalende gebieden was erbij.


Het sterfbed van de Prins van Oranje, Frederik Hendrik, omringd door zijn naaste familie, waarbij zijn vrouw, kinderen en Prins Maurits. Voorts de doktoren en vereiste notabelen. Onder de plaat staat vermeld wie wie is en te beginnen vanaf de stervende Prins. Vervolgens van rechts naar links.

Onderstaand een voorbeeld van instructie's voor het bijzetten van een "Royal". Daarbij werd en wordt een zeer strikte volgorde aangehouden. Het was een algemeen gebruik dat na het overlijden tot aan de dag van de begrafenis de klok werd geluid. In hoeverre dat in Leerdam ook de gewoonte was, weten we niet. Maar het gebeurde wel bij het overlijden van een vorstelijk persoon. Zo vinden we in de stadsrekening van 1616 een post vermeld dat aan de luijders van het luiden over ’t lijk van Hare Vorstelijke Genade een bedrag van F. 9-18-00 is betaald.1 En dan ging het hier over prinses Maria van Nassau. Zij overleed op 10 oktober van dat jaar en werd in de kerk van Buren begraven. Ook in Schoonrewoerd werd de klok geluid, waarvoor de schoolmeester F. 18-09-00 betaald kreeg.


Voorbeeld instructies voor de bijzetting voo een lid van het Koninklijk Huis.

De tekeningen van de stoet werden gesneden door Pieter Nolpe en vervaardigd bij de bekende drukker Nicolaes van Ravesteyn te Amsterdam. Een onderdeel van de stoet vormde ook nu weer een vlaggenparade. Hieraan namen ondermeer ook afgevaardigden deel van de gebieden die in het bezit van de prins waren. Elk graafschap, heerlijkheid of baronie werd vertegenwoordigd door een paard met het wapen van het gebied en een vertegenwoordiger van het bestuur. Dikwijls was dat de drossaard. Zoals gezegd was dus ook Leerdam in deze parade vertegenwoord


(links) Er werd een poort opgericht waardoor de gehele lijkstatie wandelde. Voorop de garde van de Prins onder bevel van overste Adriaen van Cuijck van Meteren, gevolgd door militairen en veel belangrijke personen.(r)Een en ander omlijst door het Wapen van Prins Frederik Hendrik en (rechts) Officieren in grote getale, gevolgd door Adolph van Padburg, controleur en leider van de Rouwstoet vergezeld van de controleur Pierre de Bonjour en helpers.

Keuken jongens, IJsbereiders, Keukenmeesters, Brandmeesters, Musketiers, Gondoliers, Palfreniers, Koeriers, Hoefsmeden, Portiers, Stalknechten Zaalknechten. Linnendragers en de Onderkoksmeesters.

(links) Keldermeesters, Dispenciers, Silverbewaarders, Sadelmakers, Spoormakers, Kleermakers, Precepteur van de Pages, Berijders, Wagenmakers, Geschutsbewaarders, Wapenmakers, Barbieren, Meester Pikeurs ern Jagermeesters liepen vooraan in de Statie van de Prins en (rechts) Ook volgden de Valkeniers, Fouriers, Schermmessters, Dansmeesters, Konsibewaarders, Concierges en Grottiers. Alsmede Onderkamerlingen, Kamerlingen, Chirurgen(dokters), Apothekers, Mathematici, Klerken ter Secretarie en de andere Klerken ter Griffie.


Procureurs, Kaart en Instrumentbewaarders, Architecten en Schilders, Controleurs en Dispenciers van stal, Controleurs van de keuken, Penningmeesters, Controleurs van kamer en Requestmeesters waren in de stoet aanwezig.


(l) Edellieden en Doktoren hadden ook een plaats in de Lijkstatie van Prins Frederik Hendrik en (r) De Predikanten, Advokaten en de Deurwaarder, de Auditeurs, de Tresorier alsmede de griffiers en Secretarissen. Voorts de de Rekenmeeesters en de Raad van Zijn Hoogheid


Dan volgde het Muziekkorps bestaande uit omfloerste keteltrommels en Trompetters. Deze werd afgesloten met Hendrick Maer de Loeckre, Controleur te paard om zorg te dragen dat dit deel van de stoet goed verliep.


(l) De vlaggenparade. Commissaris van Monsteringh, Jacob Soetens als Heraut van Wapenen. Dan de Drost van St. Martens Dijck, David Godyn, gevolgd door Jacob de Bye, Heer van Stoutenburg. (r) Vervolgens Pieter de Perceval, die de vlag van Warneston draagt en tevens quartiermeester-generaal is van Frederik Hendrik. Daarna de kapitein Wilhem Ruysch en Louis de Ram, Drost van Steenbergen. De rij wordt gesloten door kapitein Karel van Manmaker, Heer van Hoswegen met de vlag van Herstal.


Daniel van Wijngaerden en Pilips de Levin van Famars die een paard met het wapen van Grimbergen vasthouden. Zij worden gevolgd door de Joahn Mulert die de vlag van Grimbergen draagt. Dan de kapiteins Joachim van Welderen en Henrick van Schimmelpenninck en Wilhem de Zoete van Houthaim die de vlag van Cranendonck meevoert. Vervolgens kapitein Johan van Abcoude van Merthen die het paard met het wapen van Geertruidenbergh draag vergezeld van sergeant-majoor Lous d'Aguilat. Tenslotte de vlagdrager Everwijn van Wevort die de vlag van de Stad Geertruidenbergh met zich voert.


(l) Louis Wolphart van Dorp de IJsselsteinse vlag dragende, gevolgd door Hans Wilhem van Till, samen met Gijsbert Pieck van Tienhoven die het wapenpaard van Breda en Polanen aan het leidsel houdt. Dan de vlag van Vere ende Vlissingen die gedragen wordt door Cornelis van Aersen, Heer van Wernhout en Drost van Breda. Voorts Pieter Thuijl van Serooskercke, Heer van Maerlstede Baillin van Ter Thole en Wilhem van Rijt, Heer van Broechem en Drost van Bergen op Zoom met het wapenpaard van Vere ende Vlissingen. Vervolgens Nicolaes Jurrien van Lauwick, Heer van Geldermalsen, Capitein en Drost alsmede Commandeur tot Bredevoort met de vlag van Vere ende Vlissingen. (r) Tenslotte Hans Henrick Eerenreiter, sergeant-majoor Commandeur tot Zutphen, tezamen met Nicolaes vander Duyn van Rijkwyck het paard met het wapen van Leerdam aan de teugel voerendeFrancois de la Tortre, heer van Valkemisse met het wapenpaard van Diest, vergezeld van Christofphel van Voorst tot Overbergh en pelotonskapitein. Dan de sergeant-majoor Johan van Inge-Nieulandt die de vlag van Diest draagt. Voorts Adriaen Duijck die het wapenpaard van Grave ende Lande van Cuijck leidt, vergezeld van Gerard Ploos van Amstel, Heer van Tienhoven. Ridder Cornelis Vlamingh van Oudshoorn, heer van Oudshoorn die de vlag van de Grave ende Lande van Cijck draagt. Tenslotte de heren Wilhem van Steeland en kapitein Otto Pinsen die het wapenpaard van IJsselsteyn met zich voert.