De Huizen van Oranje en Nassau

Koningsdagen

Nog voor de ‘echte Koninginnedag’ werd op 31 augustus 1885 de eerste ‘Prinsessedag’ georganiseerd, de vijfde verjaardag van de jonge Prinses Wilhelmina. Het initiatief hiertoe werd genomen door de overheid om de nationale eenheid te benadrukken. In feite was gewoon een politieke beslissing omdat het kabinet het teveel werk vond om al die oogstfeesten te organiseren. Deze feesten bestonden al vele jaren en dit idee was een prachtige vervanging daarvoor. Daarom werd er gekozen voor een aanpak waar ook het volk beter bij zou zijn betrokken. Wonderbaarlijk lukte deze opzet en het resultaat was een feestdag voor iedereen. Van hoog tot laag, van straatschoffie tot miljonair deden er aan mee. Na de dood van Koning Willem III in 1890, had men een probleem. Prinsessedag was aardig gevonden en viel ook nog in de smaak bij het grote publiek.

Daarentegen bracht de kreet Koningsdag, als huldeblijk aan de overleden Vorst, totaal niets teweeg. Het was net een brug te ver. Er diende heel snel een andere benaming te worden gevonden, want de feestelijkheden behoorden wel elk jaar door te gaan. Een ambtenaar kwam op het lumineuze idee om de Prinsessedag maar om te dopen in Koninginnedag. We hadden immers een Vorstin en geen Koning meer. Zo werd Prinsessedag opgevolgd door de viering van ‘Koninginnedag’. In de loop der tijden ontwikkelde zich deze dag tot een feestdag voor kinderen. In de tijd van Koningin Wilhelmina werd Koninginnedag al gauw een echt feest voor de kinderen, omdat Koninginnedag Op de laatste dag was van de traditionele schoolvakantie viel.

In de 18de eeuw was het in bepaalde kringen gebruikelijk om de verjaardag te vieren van stadhouder Willem V op 8 maart. Deze dag stond bekend als Prinsendag in de kranten ook wel omschreven als Prinsjesdag.Vaak is gedacht dat het vieren van Oranjefeesten beperkt bleef tot voornamelijk het feestelijk decoreren van de steden door het lokale gemeentebestuur. Het vieren van Wilhelmina's verjaardag zou omstreeks 1884 tot een nationaal feest uitgroeien. Naast Koningsdag kende men Koninginnedag en Prinsessendag. De verjaardag van Emma, de tweede echtgenote van Willem, werd op 2 augustus gevierd als een volksfeest met verlichting in de bossen, muziek en volksspelen in de middag. Ook werden de vorstelijke verjaardagen gevierd in de overzeese gebiedsdelen. Als nationale feestdag nam Emma's Koninginnedag omstreeks

1883 de rol over van Waterloo-dag. De viering van die dag kreeg in 1902 een extra impuls nadat de Vorstin ernstig ziek was geweest. Het bericht van haar herstel werd met grote vreugde ontvangen en zorgde ervoor dat de viering van Koninginnedag een echt volksfeest werd. Overigens woonde de Koningin en haar familie op Koninginnedag geen festiviteiten bij, tenzij er een speciale reden voor was, zoals de vijftigste verjaardag van de Koningin in 1930. Tot en met 1948 werd Koninginnedag op 31 augustus gevierd.

Nadat Koningin Juliana haar moeder Wilhelmina in 1948 was opgevolgd, werd vanaf 1949 Koninginnedag gevierd op haar verjaardag, 30 april. Terwijl Koningin Wilhelmina en haar familie nooit aanwezig waren bij de festiviteiten, kreeg Koningin Juliana jaarlijks een bloemenhulde op Paleis Soestdijk. Vanaf de jaren vijftig was dit evenement via de televisie te volgen. Terwijl Koninginnedag in de naoorlogse jaren nog een gewone werkdag was, kregen in de loop der jaren steeds meer mensen een vrije dag, zodat 30 april kon uitgroeien tot een landelijke feestdag. Koninginnedag is nu een nationale feestdag in Nederland, Curaçao, Sint-Maarten en op Aruba en wordt sinds 1949 gevierd op 30 april (voorheen 31 augustus, de verjaardag van Koningin Wilhelmina.

De dag wordt gevierd met verschillende festiviteiten (ook op de voorafgaande 'KoninginneNach') en een vrijmarkt. Sinds 1980 wordt in jaren waarin Koninginnedag op een zondag valt (bijvoorbeeld in 2006), de dag op zaterdag 29 april gevierd. Voor die tijd werd Koninginnedag op 1 mei gevierd als 30 april op een zondag viel. Bij de troonopvolging op 30 april 1980 besloot Koningin Beatrix deze dag in stand te houden als dag van aanvaarding van haar ambt als staatshoofd en inhuldiging als Koningin der Nederlanden en om haar moeder te eren.

Een praktische overweging was dat op haar eigen verjaardag (31 januari) het weer, in tegenstelling tot eind april, niet geschikt was voor een grootschalig buitenevenement. Beatrix wijzigde ook de vorm van Koninginnedag in zoals wij het nu kennen. Ten tijde van Koningin Juliana werd op 30 april een defilé gehouden. De gehele Koninklijke familie stond op het bordes van Paleis Soestdijk. Vele Nederlanders en rijksgenoten liepen langs in de kilometerslange optocht en gaven geschenken, en vooral ook bloemen, waarmee het bordes werd bedekt. 's Morgens liepen schoolkinderen in optocht naar het stadhuis om de burgemeester een aubade van patriottische liederen te brengen, afgesloten met het Wilhelmus. Daarna werden in vele dorpen en steden traditionele kinderspelen georganiseerd, zoals zaklopen en koekhappen. De dag werd traditioneel besloten met een lampionoptocht. Op veel plaatsen werden en worden ook festiviteiten voor de oudere jeugd en volwassenen georganiseerd, zoals optredens van pop- en jazzbands.

De huidige Vorstin Koningin Beatrix bezoekt op Koninginnedag samen met zo veel mogelijk leden van de Koninklijke familie één of (meestal) twee plaatsen in Nederland. De laatste jaren zijn dat meestal een (kleine) plaats en een wat grotere provinciestad in één omgeving. In deze plaatsen wordt ze door de plaatselijke bevolking ontvangen met speciale vieringen, die vaak de vorm aannemen van demonstraties van ouderwetse dansen en ambachten en sport- en zangdemonstraties. Sommige plaatsen steken het geheel in een wat eigentijdser jasje. Een terugkerend onderdeel is altijd het koekhappen, dit op verzoek van de koninklijke familie zelf.De traditie wil dat burgers op Koninginnedag geen vergunning nodig hebben om op straat te venten. Dit soepele beleid leidt tot uitgebreide vlooienmarkten (de zogeheten vrijmarkt). In de praktijk legt een burgemeester uit veiligheidsoverwegingen de verkoop van bijvoorbeeld voedsel en drank nog wel eens aan banden. Niemand die zich daar wat van aan trekt, dus loopt het feestvieren soms uit de hand.

Tevens worden er op veel plaatsen uitgebreide openluchtfeesten gehouden. Vooral Amsterdam staat bekend om zijn grote vrijmarkt en trekt elk jaar rond de half miljoen bezoekers. Behalve Amsterdammers zelf zijn er natuurlijk ook vele duizenden bezoekers uit de rest van het land en een groot aantal buitenlandse bezoekers. Voor veel toeristen is 'Queen's Day' een van de belangrijkste evenementen van het jaar in Amsterdam. Omdat Koninginnedag voor velen een verplichte vrije dag is, grijpen veel mensen de kans aan om dan uit te slapen en de voorafgaande avond uit te gaan. Deze avond voor de Koninginnedag wordt ook wel 'Koninginnenacht' genoemd. In Apeldoorn en omstreken staat deze nacht bekend als de 'Prinsennacht' en wordt juist de nacht na Koninginnedag, Koninginnenacht genoemd. In 2009 kreeg de dag daarop wel een heel wrange nasmaak. Doordat een doorgedraaide automobilist het nodig vond eens te kijken hoe hard hij wel niet kon rijden door een meningte feestvierders.

Koninginnedag 2002 en die van 2008.

Over het algemeen wordt Koninginnedag georganiseerd door vele duizenden vrijwilligers die de honderden lokale oranjecommitee's ondersteunen in hun werkzaamheden voor deze dag. Een oranje comité kun je in vrijwel iedere stad of dorp vinden. De meeste oranjeverenigingen zijn in feite door de burgerij opgericht met behulp van de aanwezige middenstand en ondersteund door financiele injectie's van de plaatselijke overheden. Allen hadden daar belang bij.

De investeringen in dit soort feestelijkheden leverden meer klandizie op en was relatief goedkoper dan de vele honderden advertentie's die de middenstanders in de huis-aan-huiisbladen plaatsten. Men sloeg dus twee vliegen in een klap. Op een goedkope manier reklame maken, meer klanten te trekken om daardoor een grotere omzet te genereren, was iets dat deze ondernemers zeer aansprak. Hedentendage is de viering van deze dag nog commerciëler geworden. Vele bedrijven zagen en zien er brood in.

Het resultaat daarvan is voor een niet onaanzienlijk aantal mensen een goed belegde boterham. De vrijwilligers daar gelaten, omdat zonder deze mensen deze jaarlijks terugkerende feestdag heel wat meer geld zou kosten dan nu het geval is. Hun inzet is onbetaalbaar en dankzij deze onbaatzuchtige inzet profiteren allen die het feest Koninginnedag meemaken en vieren. De defilé's zijn nu over en daarvoor in de plaats werd voor een verregaande toenadering tot het volk gekozen. Op die manier kunnen we nu kennis maken met de leden van het Geslacht van Oranje-Nassau en hun 'aanverwanten'.

Koningin Beatrix maakte op geheel eigen wijze Koninginnedag tot een waar volksvermaak in een moderner jasje dan moeder Juliana ooit deed. De defilé's op het palies behoorden al spoedig tot het verleden. Daar het fenomeen van een snel verhardende maatschappij die de regels van het fatsoen kennelijk al achter zich had gelaten, zich aandiende, was het nodig om enige voorzichtigheid in acht te nemen. In het achterhoofd zaten waarschijnlijk nog de gevolgen die de rellen van haar huwelijk in Amsterdam teweeg hadden gebracht.

Ondank het aanwezige veiligheidsrisico diende de feestdag doorgang te vinden. Maar hoe doe je dat zonder de Koningin en haar aanhang achter staalglas aan den volke te tonen. De oplossing was o zo simpel en kon door een ieder worden uitgevonden of bedacht. Gewoon de mate van beveiliging door de Dienst Koninklijk Huis op te voeren. Het was een diepzinnig idee dat gevolgen had. Bovenstaand een impressie van 'Koninginnedag 2004' in Warffum en Groningen. Deze dag verliep netzo als de andere feestdagen met uitbundige vreugde. Zoals men kan zien, worden de hoge gasten welkom geheten door de onderscheiden burgemeesters van Warffum(Links en die van Groningen Midden). De bevolking deed de verwelkoming nogeens dunnetjes over (Rechts). Achter de Kroonprins en zijn vrouw ziet u de bewaking bestaande uit twee geuniformeerde militairen. Van voren lopen mensen van het departement Dienst van het Koninklijk Huis, de afdeling Beveiliging leden Koninklijk Huis.

Zoals reeds werd gesteld verlopen de feestelijkheden op dit soort dagen rustig zonder dat er rare dingen of bijzondere zaken gebeuren of plaatsvinden. Echter een van deze dagen zal bij ons altijd in het geheugen blijven. Namelijk Koninginnedag 2009 in Apeldoorn. Deze dag begon heel normaal met en feestvreugde, lachende mensen, vrolijke kinderen alom die door de straten liepen. Kortom, er scheen niets aan de hand te zijn. Het weer werkte goed mee en deze fraaie dag had alles in zich om te worden geschaard de rij van geslaagde feestdagen. Helaas niets was minder waar dan dit vooruitzicht.

De aanloop tot de Nationale feestdag, zoals Koninginnedag ook wel heet, begon goed. De bekende Haagse Koninginnenach trok maar liefst 250.000 bezoekers. Het Museumplein in Amsterdam was het toneel van een groots concert. Het trok ook 200.000 belangstellenden. In totaal waren ruim 600.000 mensen naar de hoofdstad gekomen om de festiviteiten bij te wonen. Men zou kunnen zeggen dat de avond ervoor alsmede de 'nach' al zodanig waren, dat de feestdag bijna niet meer stuk kon. Edoch, de voorzienigheid bepaalt pas na afloop of iets wel of niet is geslaagd en niet mensen of feestelijkheden.

Apeldoorn begon in de ochtend goed. Prachtig weer, goede temperatuur, veel mensen en de zin zat er duidelijk in. De wandeling van de Koninklijke Familie met aanhang werd overal enthousiast begroet. Het was in 1998 geweest dat de provincie voor het laatst was bezocht door de Vorstin, tesamen met haar gemaal en kinderen. Deze keer was echt anders. Koningin Beatrix had besloten om slechts een plaats te bezoeken - dit in tegenstelling tot voorgaande jaren - en de Vorstin had haar zinnengezet op een echt Défilé. Dit nostalgische gebeuren stamde uit de regeerperiode van haar moeder, Koningin Juliana.

Het trieste einde van Koninginnedag 2009 in Apeldoorn.

Opeens vliegen de mensen door de lucht en schiet een zwart gekleurde kleine auto door het televisiebeeld en voor de ogen van de verbijsterde toeschouwers langs. Met een noodgang davert de wagen over de weg een spoor van doden en gewonden achterlatend. De dollemansrit komt abrupt ten einde tegen het hekwerk van de de gedenk monument De Naald.

Eerst was het doodstil en een paar seconden later springen agenten van hun iets, rennen leden van de Hermandad richting de tot stilstand gekomen wagen. Anderen bekommeren zich om de slachtoffers. Weer anderen roepen hulpdiensten op voor bijstand. Paniek alom aanwezig en de meeste mensen hebben dan nog niet het idee wat er was gebeurd. Het Koninklijke gezelschap dat reeds plaats had genomen in de bus, reageert ontstelt.

Prinses Maxima en Kroonprins Willem-Alexander slaan van ontzetting de handen voor het gezicht. Met grote ogen kijken zij naar de geweldige ravage die in luttele seconden werd aangericht. Onmiddelijk wordt het gezelschap afgevoerd naar het Paleis het Loo.

De bestuurder, inmiddels ons allen welbekend, zit nog in de wagen en is zelf ook zwaargewond. Op de vraag van de als eerste ter plaatse gekomen politieagent over het waarom, mompelt hij dat het hem te doen was geweest de bus met de Koninklijke Familie te torpederen. De Koningin wordt op de hoogte gebracht van het grote drama, dat zich vlak onder haar ogen en die van haar gezelschap had afgespeeld. De trieste balans was op dat moment 8 slachtoffers en een aantal licht- en zwaargewonden. De Koninklijke familie annuleert direct verdere festiviteiten van deze nu trieste dag. Men trekt zich - geschokt en zeer aangeslagen - terug op het paleis. Even later laat de Vorstin, via de voorlichting en via de media weten, zeer zwaar geschokt te zijn en mee te leven met de nabestaanden. De gehele wereld nam - in no time - kennis van het drama dat in de Nederlanden was gebeurd. Televisiebeelden vlogen over onze aardbol om daarvan mededeling te doen. Het was die dag 'hot'nieuws.

Het was wereldnieuws. Binnen een tijdsbestek van een paar seconden tot stand gekomen. Uit later onderzoek naar deze man, bleek dat hij kennelijk niet wist wat hij had gedaan. Het gevolg van dit incident was dat op zeer veel plaatsen in ons land de festiviteiten werden opgeschort, ja zelfs niet meer werden uitgevoerd. De dodelijk rit van de zwarte Susuki Swift blijft in ons geheugen aanwezig. Het leed dat door deze man teweeg werd gebracht evenzeer. De ellende erna - vooral voor de nabestaanden - is niet te meten. Het verdriet evenmin. Moeders die hun kind hebben verloren en vaders die hun kind kwijt waren geraakt.

Echtgenotes en echtgenoten die hun dierbaren in een flitsseconde waren verloren. En dat alles door iemand die kennelijk niet wist wat hij deed. Het feitelijke waarom zullen we nooit te weten komen daar ook de bestuurder van het voertuig een van de slachtoffers was van deze aanslag. In een TV-toespraak memoreerder Koningin Beatrix aan het zware ongeluk en het verlies van mensenlevens. Zij condoleerde de nabestaanden en wenste hen veel sterkte in deze moeilijke periode toe.

Ondanks deze trieste gang van zaken ging Koninginnedag 2010 gewoon door. Zij het met veel strengere bewaking dan voorheen. Terugkijkend op de ingetogen festiviteiten in Wemeldinge en Middelburg, mag die dag wel geslaagd worden genoemd. Het was als vanoudsher een dag van gepaste vreugde en dankbaarheid. Naast die opwekkende en verheugende gedachte, mogen we niet degenen vergeten, die omgekomen zijn in de Battle of Apeldoorn.

Copyright: 2008 - 2023: All rights reserved. Development by Henri,
Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.