De Huizen van Oranje en Nassau
Heraldische Wapenboeken
Al snel nadat de Orde van het Gulden Vlies op 10 januari 1430 in Brugge gesticht was, werd ze befaamd door de persoonlijkheid en het lange leven van haar stichter, Hertog Filips de Goede. Het Europese karakter van haar leden, het beperkte aantal uitverkorenen en vooral het symbool van het Gulden Vlies zelf droegen daartoe eveneens bij. De keuze van Jason en het Vlies heeft door de afwezigheid van elke verwijzing naar de traditionele Arthurlegende een innovatief karakter voor die periode en kondigt de gevoeligheid van de Renaissance voor de wereld en symbolen van de klassieke oudheid aan.
Hoewel de Orde van het Gulden Vlies de ridderlijke geest en de verdediging van het christendom verheerlijkt, liggen er voor alles politieke motieven aan tengrondslag. Filips de Goede probeert een groep adellijke heren aan zich te binden, eerst en vooral uit zijn talrijke bezittingen, en daarbij door middel van deze orde de begrippen trouw, dienstbaarheid en eer te herstellen. De pracht en praal waarmee de ceremoniën van de Orde gepaard gaan, levert de leden en met name de hertog van Bourgondië een internationaal prestige op die hem in staat stelt de dynastieke band tussen zijn verschillende territoria en zijn gezag over deze gebieden te versterken en tegelijk zijn positie tegenover de Franse koning en de Duitse keizer te markeren.
Op het eerste zicht verschilt de orde van het Gulden Vlies, ingesteld door Filips de Goede in 1430 te Brugge, nauwelijks van voorgaande ridderorden of van Orden die zich door het Gulden Vlies lieten inspireren. De Bourgondische hertog heeft de bedoeling de adel van zijn verschillende uitgestrekte en verspreide bezitingen te verenigen rond zijn persoon. Daartoe doet hij inspiratie op bij verschillende modellen, inclusief orde-projecten van zijn vader en grootvader (het Gulden Vlies heeft een lange voorgeschiedenis gekend). Hij vernieuwt en hij sticht een soort archetype van een orde, geplaatst onder de bescherming van Maria en de H. Andreas.
Vergadering Ridders van het Gulden Vlies en aanname van nieuwelingen onder toeziend oog van de Wapenkoning (met brede gouden ketting) en de bisschop van de Orde.
Hoewel de Orde van het Gulden Vlies de ridderlijke geest en de verdediging van het christendom verheerlijkt, liggen er voor alles politieke motieven aan tengrondslag. Filips de Goede probeert een groep adellijke heren aan zich te binden, eerst en vooral uit zijn talrijke bezittingen, en daarbij door middel van deze orde de begrippen trouw, dienstbaarheid en eer te herstellen. De pracht en praal waarmee de ceremoniën van de Orde gepaard gaan, levert de leden en met name de hertog van Bourgondië een internationaal prestige op die hem in staat stelt de dynastieke band tussen zijn verschillende territoria en zijn gezag over deze gebieden te versterken en tegelijk zijn positie tegenover de Franse Koning en de Duitse Keizer te markeren.
De Koning van Engeland. Het kaft van het boek en de Keizer van het Heilig Rooms Duitse Rijk.
Al voor de oprichting van de Orde van het Gulden Vlies was de geschiedenis van Jason en de Argonauten aanwezig aan het Bourgondische hof. Reeds in 1393 verwerft Filips de Stoute een wandtapijt in twee stukken dat de avonturen van Jason en de Argonauten verhaalt. Deze geschiedenis vormt daarenboven de vaste aanloop voor de meeste versies van de Histoire de Troie, wereldkroniek en basistekst voor de literaire produktie van de jaren 1400. Ook de wens om de rampzalige expeditie van Nicopolis te wreken bracht het hof ertoe in Jason en zijn gezellen een model te zoeken. De naam van Jason wordt in de statuten van 1431 nergens vermeld; toch zag men in hem vanaf het begin de natuurlijke patroon van de orde van het Gulden Vlies. De kanselier, Jean Germain, zag in hem evenwel een heidense held, die bovendien zijn woord gebroken had en oordeelde dus dat het onmogelijk was hem als model te stellen voor ridders die het ware geloof gingen verdedigen.
De Hertog van Beieren en de Hertog van Brabant.
Hij deed hem vervangen door Gideon. Filips de Goede evenwel schijnt persoonlijk toch altijd de voorkeur te hebben gegeven aan Jason. Gideon is een bijbels personnage uit het boek Rechters en een beschermeling van God; hij werd eigenlijk bij toeval patroon van de orde van het Gulden Vlies.
Oorspronkelijk was die rol toebedeeld aan Jason, aangezien de geschiedenis van de Argonauten als mythologisch kader diende voor de instelling van de Orde.
Maar al meteen bij het eerste kapittel in Rijsel in 1431 liet de kanselier Jean Germain opmerken dat de keuze van Jason een slechte keuze was: de held had zijn woord gebroken tegenover Medea en hij had beloofd haar te huwen als zij hem hielp bij het bemachtingen van het Gulden Vlies.
Jason kon dus niet als voorbeeld dienen voor ridders die eerbied voor het gegeven woord als eerste verplichting hadden. Het thema van het Vlies was al voorgesteld, de halsketens met de ram als hanger waren reeds gesmeed en er moest dus snel een andere held gevonden worden die een of andere band had met een vacht.
De Hertog van Oostenrijk. De Graaf can Charolais en de Koning van Frankrijk.
Dat was niet gemakkelijk, maar de schrandere Jean Germain stelde Gideon voor, een minder belangrijke bijbelse held, van wie de middeleeuwse overlevering vooral de episode van een mirakel met een dierenvacht had gebruikt. Om aan de weerbarstige Gideon te bewijzen dat God hem uitverkoren had tot redder van Israël, zorgde Jahweh ervoor dat de vacht die uitgespreid op de grond lag, droog bleef terwijl de aarde errond nat was en, een tweede maal, dat bij droge aarde de vacht vochtig werd (Rechters 6, 36-40). De scholastiek interpreteerde dit wonderteken als de symbolische aankondiging van het maagdelijk moederschap van Maria, die daarenboven de beschermvrouwe van de Orde was.
De Aartsbischop van Reims en de Hertog van Bourgondië.
Het kostte Filips de Goede heel wat jaren voordat hij dit idee van kanselier Germain kon delen. Maar in 1448 bestelde hij een weelderig wandtapijt van acht delen gewijd aan de geschiedenis van Gideon. In elk geval kwam ook Jason in 1453-1454 weer op de voorgrond, nl. in de maanden juist na de val van Constantinopel bij het Banket van de Fazant. De gelofte van een kruistocht die er afgelegd werden, kwam beter overeen met de geschiedenis van Jason dan met die van Gideon. Maar het was van korte duur. Gideon nam weer het overwicht op zijn rivaal voor de rest van de regering van Filips en de gehele regeerperiode van zijn zoon Karel.
De Hertog van Normandië. De Graaf van Vlaanderen en Heer Boudewijn van Noyelle-Wion.
Op het eerste gezicht verschilt de orde van het Gulden Vlies, ingesteld door Filips de Goede in 1430 te Brugge, nauwelijks van voorgaande ridderorden of van orden die zich door het Gulden Vlies lieten inspireren. De Bourgondische Hertog had de bedoeling de adel van zijn verschillende uitgestrekte en verspreide bezitingen te verenigen rond zijn persoon. Daartoe deed hij inspiratie op bij verschillende modellen, inclusief orde-projecten van zijn vader en grootvader (het Gulden Vlies heeft een lange voorgeschiedenis gekend). Hij vernieuwde wat, maar in feite stichtte hij een soort archetype van een Orde, geplaatst onder de bescherming van Maria en de H. Andreas.
Heer Jan van Croÿ en Heer Pieter van Bauffremont.
De godsdienst verdedigen, de Vorst dienen, gehoorzamen aan de code van riddereer en deugd: het is echt niet nieuw. Vanwaar komt het succes dan? Waarom wordt die orde zo snel beroemd?
Het is onmogelijk hier een eensluidend antwoord op te geven. Toch merkt men dat vanaf het begin alles in het voordeel van de nieuwe orde speelt: het aanzien van zijn stichter, het Europees karakter van zijn staten en de politieke contekst waarin de orde verschijnt.
Het feit dat de halsketen van het Gulden Vlies spaarzaam (slechts 24 op 30 ridders) toegekend werd en dat de statuten werkelijk verplichtingen inhielden voor de ridders, verleende hem een zekere faam.
Zijn nauwe banden met de godsdienst (de kapittels worden gehouden in kerken, de ridders zitten in de koorstoelen zoals de kanunniken, de mis vormt een essentieel onderdeel van de plechtigheid) verleenden hem een sterke rechtmatigheid. Maar wellicht ligt het belangrijkste elders.
Heer Jan de Vergy. Heer Jan van Melun en de Graaf van Meurs.
Zoals de wapens en spreuken van de Hertogen en hun omgeving, waarmee ze soms verward worden, zijn ook de herkenningsteken en emblemen van de nieuwe ridderorde talrijk en verenigd door meerdere sterke en terugkerende thema's: het vuur, het Oosten, de zoektocht. Sommige zijn permanent, andere eerder van korte duur, maar wat telt is het geheel. Het hele repertorium heeft tot doel de verschillende elementen te verbinden, de emblemen van de vorst, deze van zijn huis, van zijn staten of van de Bourgondische partij en deze van de ridderorde te verenigen of te doen samenvallen.
De vuurslag bv. is zowel een devise van Filips de Goede als een embleem van het Gulden Vlies. Door zijn vorm verwijst hij naar de schaaf van Jan zonder Vrees en de B van Bourgondië; die B bevindt zich ook in de horens van de ram van het Gulden Vlies en kan men ook lezen in het mysterieuze initiaal met de twee verbonden E's, gebruikt door de Hertog vanaf 1453.
Heer Jacob de Crevecoeur en Heer Thibaud van Neufchatel.
Maar de schaaf van Jan zonder Vrees had slechts haar betekenis door de keuze van een stok met knoppen, devise van zijn vijand Lodewijk van Orleans en die stok wou hij schaven. Vertrekkend van de Orde en zijn stichting in 1430, moet men terugkeren in de tijd, steeds verder, want een embleem komt nooit alleen: altijd beantwoordt het aan een ander embleem, schrijft het zich in in een serie, een repertorium, een samenhang. Het krijgt slechts zijn volle betekenis, het 'functioneert' slechts ten volle wanneer het zich situeert binnen een breder 'emblematisch' systeem en zich verbonden of tegengesteld weet aan andere emblemen, buren, verwanten, vrienden of vijanden.
Copyright: 2008 - 2024: All rights reserved. Development by Henri, Webmaster De Huizen van Oranje en Nassau.