De Huizen van Oranje en Nassau

Koninginnen van Oranje en Nassau

Prins Hendrik der Nederlanden

Hendrik Wladimir Albrecht Ernst van Mecklenburg werd geboren in 1876 als vierde kind en derde zoon van Groothertog Frederik Frans II van Mecklenburg-Schwerin en diens (3e) vrouw, Prinses Marie van Schwarzburg-Rudolstadt. Zijn oudste broer Frederik Wilhelm verdronk in 1897. Zijn andere broer Adolf en zijn zuster Elisabeth, leefden tot respectievelijk 1969 en 1955. Naast deze, had Hendrik nog twee oudere halfzusters en drie oudere halfbroers. Op de leeftijd van 7 jaar, verloor hij zijn vader. Hij bezocht het gymnasium in Dresden en maakte na het behalen van het schooldiploma een reis naar Griekenland, Brits-Indië en Ceylon, waarvan in de plaatselijke krant uitvoerig verslag werd gedaan. In zijn daaropvolgende militaire carrière verkreeg Heinrich de rang van eerste luitenant bij het gardebataljon jagers in Potsdam. Hij bracht een groot deel van zijn leven door op het Slot Schwerin.

Slot Schwerin met zijn fraaie tuinen en waterpartijen

De ontmoeting die leidde tot het huwelijk van Hendrik en Wilhelmina was door de Koningin Regentes Emma, vakkundig voorbereid. Immers, het gebeurde niet elke dat dat je een aankomend Koningin hebt, die een goede echtgenoot zoekt. Daarvoor waren liefhebbers genoeg. Al was het maar om het meer dan forse fortuin van de Oranje's dat menig zoon van een Hertog of een Prins deed watertanden. Bij het Geslacht van de Oranje-Nassau's zat je gebeiteld voor wat betreft de financien.

Als men tenminste in aanmerking kwam voor de vacante baan van Prins-Gemaal. Na eindeloos debateren over wie wel en wie niet in aanmerking zou kunnen komen, was Prinses Wilhelmina het wat zat. Zij vond dat al die mannen maar moesten opstappen en ze zou zelf wel een keuze maken. Koningin-Regentes Emma had het land al in gedachten. Duitsland bood voor een aankomend echtgenoot de meeste mogelijkheden. Veel bekende Geslachten, die een aanzienlijk aantal nazaten op de wereld hadden gezet, passeerden de revue. Niet iedereen kwam voor deze selectie in aanmerking. Toch bleven er een paar mannen aan de strijkstok hangen.

Daarvoor reisde in mei 1890 Koningin-Moeder Emma tesamen met dochter Wilhelmina rond in Duitsland en belandde in slot Schwarzberg in Thuringen. Daar had zij ontmoetingen gearrangeerd met drie mogelijke kandidaten van Duitse afkomst. Die waren, Friedrich Wilhelm van Pruisen, kleinzoon van Prinses Marianne, die door de Duitse Keizer naar voren was geschoven. Daarnaast waren de twee broers Von Mecklenburg-Schwerin geselecteerd. Helaas, kwam van die broers alleen Heinrich opdagen. Adolf had andere drukke bezigheden, zoals feesten en bij vriendinnen op bezoek gaan en was dus deze ontmoeting glad vergeten.

Maar niet getreurd Hertog Heinrich, sprak Wilhelmina wel aan. Een rijzig figuur en van heel goede komaf, zo stelde zij vast. Gezellig causeur en knap ook. Moeder zowel dochter lieten hun oog vallen op Hertog Heinrich zu Mecklenburg-Schwerin. Op 16 oktober 1900 werd de verloving bekend gemaakt. Ofschoon Heinrich bij Duitse verwanten van Wilhelmina geen onverdeeld goede pers had en door de familie zu Mecklenburg bij de Nederlandse Regering nogal onbescheiden geachte eisen waren gesteld, werd toch de verloving afgekondigd. Jammer voor het geslacht zu Mecklenburg-Schwerin dat de Nederlandse overheid noch Koningin Wilhelmina op de eisen inging en voet bij stuk hield.Voor Hendrik was dat bepaald geen bezwaar. Op 7 februari 1901, trouwde Wilhelmina met de inmiddels tot Prins Hendrik omgedoopte Hertog zu Mecklenburg-Schwerin en tevens Vorst van Wenden.

Het huwelijk in Den Haag in 1901 trok veel belangstelling en geschiedde met veel vertoon; de aan Wilhelmina bij haar inhuldiging geschonken Gouden Koets kon voor het eerst gebruikt worden. Na voltrekking van zijn huwelijk kende de jonge Koningin de Hertog de titel van Prins der Nederlanden toe. Inmiddels had hij de Nederlandse nationaliteit verworven. Van de Duitse nationaliteit deed hij nadrukkelijk op 23 januari 1901 afstand, al had men dit nu juist van Mecklenburgse zijde niet gewenst. Aan het Prins-Gemaalschap werd van Nederlandse kant geen jaargeld verstrekt maar dat loste Wilhelmina zakelijk netjes op. De nieuwe Prins kreeg een heel behoorlijke toelage.

Hendrik (Heinrich) Wladimir Albrecht Ernst, Hertog van Mecklenburg, Vorst van Wenden, Schwerin en Ratzeburg, Graaf van Schwerin, Heer van de landen Rostock en Stargard werd bij Koninklijk Besluit KB 26-1-1901 nr. 38 genaturaliseerd en bij KB van 6-2-1901 nr. 61 titel verleend van Prins der Nederlanden (Schwerin (Duitsland) 19-4-1876 - 's-Gravenhage 3-7-1934). Zoals reeds is vermeld, was hij de zoon van Friedrich Franz II, Groothertog van Mecklenburg-Schwerin en Marie Caroline Auguste, Prinses van Schwarzburg-Rudolstadt. Het huwelijk van Wilhelmina en Hendrik bracht de eerste jaren vier miskramen maar leek verder wel gelukkig. De troonopvolging werd een probleem. Als Koningin Wilhemina eens kinderloos zou overlijden, dan kon de troon weleens naar een Duitser gaan. Wie dan?

De Koningin had een achterneef Willem Ernst, Groothertog van Saksen-Weimar-Eisenach. Hij was een kleinzoon van Wilhelmina's tante Sophie ( zuster van Willem III). Ook noemde men de nicht van de Koningin Marie, dochter van diezelfde Sophie als mogelijk troonpretendent. Op 30 april 1909 werd tenslotte toch een kind geboren, Juliana. De Koningin onderwees haar dochter - al op jeugdige leeftijd - in het Protestantisme, de Bijbel en over alle facetten van het Koninkrijk. Mede hierdoor, ontstond tussen moeder en dochter een hechte band die hun leven lang zo zou blijven. Hertog Heinrich's geboorteland, Mecklenburg, was een Noordduits staatje aan de Oostzee gelegen, dat reeds langere tijd onder de invloed was geraakt van het dominerende Koninkrijk Pruisen, maar nooit werd opgeslokt en na het uitroepen van het Keizerrijk toch een eigen vorm van regering behield. Voor de jonge Hertog, was de kans op erfopvolging praktisch uitgesloten.

Die mogelijkheid viel trouwens reeds in 1883 aan een halfbroer toe. Heinrich groeide op in een kinderrijk gezin in de vorstelijke verblijven in Schwerin en Rabensteinfeld. Op dertienjarige leeftijd werd hij voor het volgen van middelbaar onderwijs naar Dresden gestuurd. Na zijn eindexamen Gymnasium mocht Heinrich in 1894 - als beloning - een wereldreis maken. Deze duurde negen maanden en bracht hem o. m. in Griekenland, Brits-Indië en Ceylon, waar hij deelnam aan jachtpartijen in dit geval op olifanten. In zijn daarop volgende Militaire Carrière, bracht de Hertog het tot Eerste Luitenant bij het GardeBataljon Jagers in Potsdam. Dat werd gevolgd in 1899 gevolgd door ambtelijk werk bij een van de regeringsdepartementen te Schwerin.

Bruid en Bruidegom in admiraalsuniform.

De positie van Prins-Gemaal naast een regerend Koningin was uiteraard een zeer moeilijke, vooral ook omdat men in die tijd de man in het huwelijk als de eigenlijke kostwinner en het hoofd van het gezin wilde zien. Maar al te gauw was het Hof geneigd zo'n Prins-Gemaal als volgzame slippendrager te zien. Wilhelmina maakte het haar echtgenoot in dit opzicht ook niet gemakkelijk. Uitdrukkelijk hield zij hem niet alleen buiten alle staatszaken, zoals constitutioneel voorgeschreven was, maar maakte in geen enkel opzicht Hendrik deelgenoot van welke kwestie dan ook.

Het voorbeeld van Prins Albert van Saksen-Coburg, als Prins-Gemaal van de Engelse Koningin Victoria was voor haar eerder afschrikwekkend dan navolgens waardig. Aan Prins Hendrik viel slechts een representatieve functie toe, zoals het begeleiden van de Koningin bij openbare plechtigheden, haar vervangen bij andere. In verschijning en optreden bleek Hendrik nu juist minder geschikt voor dat soort zaken.

Hij verveelde zich er stierlijk en liet dat dan ook duidelijk merken. Zo bleef hij in gebroken Nederlands met onvervalst Duits accent spreken.In de begin jaren van het huwelijk, besteedde Prins Hendrik aandacht aan de jacht en de verbetering van de wildstand op de Veluwe. Echter werd het jagen hem niet door iedereen in dank afgenomen en al snel had Hendrik een bijnaam 'Zwijnen Heintje'. Hendrik's persoonlijke belangstelling - geheel gericht door zijn opvoeding als Duitse landjonker - ging vooral uit naar de jacht

Hij verveelde zich er stierlijk en liet dat dan ook duidelijk merken. Zo bleef hij in gebroken Nederlands met onvervalst Duits accent spreken. In de begin jaren van het huwelijk, besteedde Prins Hendrik aandacht aan de jacht en de verbetering van de wildstand op de Veluwe. Echter werd het jagen hem niet door iedereen in dank afgenomen en al snel had Hendrik een bijnaam 'Zwijnen Heintje'. Hendrik's persoonlijke belangstelling - geheel gericht door zijn opvoeding als Duitse landjonker - ging vooral uit naar de jacht

Het paardemennen, naar bosbeheer en bergklimmen, allemaal hobbies waarvoor Nederland weinig mogelijkheid bood en die hier ook slechts in beperkte kring enige waardering ontmoetten. Wel werd het spoedig duidelijk dat de Prins-Gemaal van goede wille was zijn rol als echtgenoot te vervullen. Veel waardering ondervond zijn kalm gedrag in 1907 bij de scheepsramp van de Harwich boot 'Berlin', die bij Hoek van Holland strandde en in tweeën brak. De Prins ging aan boord van het reddingssloep die er 's nachts op woeste zee in slaagde schipbreukelingen van het wrak te halen.

Het lag voor de hand dat Hendrik daarna bij bestuurswerkzaamheden van organisaties voor het reddingswerk werd betrokken. Daarnaast had de Prins grote belangstelling voor het sociale- en economische leven in ons land.Hij was, bijvoorbeeld, voorzitter van het Nederlands Rode Kruis, beschermheer van de Padvinderij en vervulde verschillende maatschappelijke functie's. Op het Haagse hoofdkantoor zou de Prins vaak komen werken - vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog was er veel te doen - en hij bleef tot zijn dood een actief bestuurder. Toen ook in Nederland in de loop van de jaren twintig de padvinderij zich snel ontwikkelde, aanvaardde hij het beschermheerschap van de Nederlandse Padvinders Vereniging en gaf hij in die functie herhaaldelijk blijk van belangstellingvoor dit jeugdwerk. Ondanks deze sociale activiteiten, bleef Prins Hendrik wat apart en eenzaam, steeds op de achtergrond, altijd bescheiden maar toch ook weinig energie of initiatief uitstralend.

Wat het publiek wel waardeerde was zijn goedmoedigheid en zijn grapjes. Er deden spoedig verhalen de ronde over zijn komische vergissingen en versprekingen, daar de meeste anekdotes door anderen werden bedacht en hem dan toegedicht. Daar kan geen mens zich tegen verweren. Dat het huwelijk van Koningin en Prins niet gelukkig was, bleef spoedig geen geheim meer. Dat huwelijk was geen voorbeeld van trouw en respect. De schandalen waarin Prins Hendrik verwikkeld was, maakten het er niet beter op. De escapades van de Prins werden - diverse gevallen - vakkundig geregeld door Francois van 't Sant, een vertrouweling van de Koningin. Koningin Wilhelmina had een hoge plichtsbetrachting waarin voor haar man geen ruimte was. Het paar groeide uit elkaar.

Wilhelmina kreeg haar eerste miskraam in 1902 en het gerucht deed de ronde dat deze het gevolg was van de Syfilis van de Prins. De wat ruwe goedhartigheid van Prins Hendrik paste slecht bij de doortastende en trotse Koningin. De geboorte van een dochter, pas in 1909, die het enige kind uit dit huwelijk zou blijven, heeft slechts tijdelijk de echtgenoten dichter bij elkaar gebracht. Ofschoon zij zich bij plechtigheden te zamen vertoonden en als gezin op vakantie gingen, kon het op den duur niemand ontgaan dat Wilhelmina en Hendrik geheel van elkaar losstaande levens leidden. De werkzaamheden en verplichtingen van elk afzonderlijk maakten dit ook gemakkelijk. Zeker in de jaren twintig begonnen geruchten de ronde te doen dat de Prins buiten gezin en hof zijn genoegen zocht en schulden maakte.

Prins Hendrik in uniform

Nog in 1979 werd opgerakeld dat hij bij een buitenechtelijke verhouding een onwettig kind zou hebben verwekt en dat de Koningin omstreeks 1920 echtscheiding overwogen had. Ofschoon iets dergelijks tijdens het leven van Prins Hendrik nooit in de Nederlandse publiciteit kwam, werden verhalen van deze aard omtrent geringe huwelijkstrouw en behoefte aan een goed glas toen reeds rondverteld en grif geloofd, ook wanneer zij geen grond hadden. Pijnlijk was het voor de Prins dat hij na 1918 zijn bron van inkomsten uit eigen geërfd Duits vermogen zag opdrogen en financieel aangewezen was op de steun van zijn echtgenote, die hem, naar werd verteld, erg krap hield.

In het algemeen heeft men bij het Nederlandse publiek wel begrepen dat het leven van Prins Hendrik niet gemakkelijk was, en een zeker gevoel van medelijden ging hem omringen. In zijn persoonlijk leven zocht hij in later jaren steun bij een vrij mystiek geloof, dat een tijdlang aangemoedigd werd door de prediking van een goeroe uit India. Wanneer hij hartelijkheid ontmoette, zoals van zijn dochter Juliana, was hij dankbaar. Het kon hem, vreemde gebleven in zijn gastland, nooit geheel uit zijn wezenlijke eenzaamheid weghalen.Reeds vroeg begon Prins Hendrik uiterlijk oud te lijken, er was in de jaren twintig sprake van fysieke kwalen. De laatste jaren van zijn leven ging de gezondheid van Prins Hendrik snel achteruit. Zijn reuma verhevigde en hij werd te dik.

In 1929 kreeg de Prins zijn eerste hartaanval. De tweede volgde op 28 juni 1934. Nog geen maand later op 3 juli 1934 overleed Prins Hendrik om 13.30 in zijn kantoor aan een hartverlamming ten gevolge van een langdurige niervergiftiging. Hij werd maar 58 jaar oud.

Prins-Gemaal Hendrik in marine dress

Prinses Juliana werd telefonisch op de hoogte gesteld van het overlijden van haar vader. Zij was in Engeland op vakantie bij een dochter van een zuster van Koningin Emma, de Gravin van Athlone. Toch kwam zijn overlijden door een hartaanval in 1934 nog onverwachts. Als rouwkleur had de Prins verzocht om in plaats van zwart het wit aan te nemen. Hij wilde met een dergelijke 'witte begrafenis' duidelijk maken dat de overgang tot de eeuwigheid eerder een reden tot vreugde dan verdriet moest zijn. Koningin Wilhelmina, door het verlies van haar echtgenoot diep getroffen, besefte plotseling de eenzaamheid in het leven van haar echtgenoot en hield zich getrouw aan dit laatste verzoek van Prins Hendrik.

De begrafenis vond zeven dagen na het overlijden van de Prins plaats op 10 juli, een warme zomerdag. De stoet vertrok 's ochtends om half tien vanaf Paleis Noordeinde. Bij de ingang van het paleis stonden afdelingen van het Rode Kruis opgesteld. De kist was geplaatst op een witte baar en werd door twaalf lakeien naar de lijkkoets gedragen. De weduwe en haar dochter Juliana namen vanaf het bordes afscheid van de Prins Hendrik. De Koningin droeg een losse zwarte mantel over een wit kleed, met daarover heen een witte weduwesluier.

Prinses Juliana was geheel gekleed in het wit en droeg een witte hoed. Nadat de rouwstoet was vertrokken, gingen Wilhelmina en Juliana het paleis weer binnen. Zij reden dus niet mee met de stoet en reden een afzonderlijke weg naar Delft. In tegenstelling tot bij latere Koninklijke begrafenissen, was het niet het gewone volk dat getuige was van het afscheid nemen van de overledene. Bij Prins Hendrik werd het plaatsen van de kist in de lijkkoets gadegeslagen door een honderdtal burgemeesters die tegenover het Paleis stonden opgesteld. De koets werd getrokken door acht met witte kleden bedekte paarden.

Dezelfde koets was gebruikt bij de begrafenis van Emma, maar voor deze gelegenheid naar - wens van de Prins - in het wit uitgevoerd. De wagen had zilveren tuitbanden. De gala-bok was gedrapeerd met wit laken, omzoomd met zilver en franje en draagt ter weerszijden het Koninklijk Wapen in zilver. De hemel van den wagen was afgezet met een zilveren omlijsting en droeg een zilveren Kroon, terwijl aan de vier hoeken witte struispluimen met zilveren franje waren aangebracht.